Land van de rijken

Twee nieuwsberichtjes van vandaag laten zien hoe het Nederland van de toekomst eruit zal zien. Allereerst was daar het nieuws van het CPB en SCP dat de armoede in Nederland weer is toegenomen. In Nederland leeft nu een op de tien gezinnen onder de armoedegrens. Het tweede nieuwtje ging over uitbuiting van piloten. Pilotenvakbond VNV rapporteert dat jonge piloten moeten betalen om vlieguren te maken. In de jaren voor de crisis zijn er teveel piloten opgeleid, piloten moeten hun vlieguren maken, en dubieuze maatschappijen als Ryanair maken daar nu misbruik van door ze voor een negatief salaris te laten werken.

Wat blijkt uit deze twee berichten? Dat de middenklasse aan de beurt is om uitgekauwd te worden, nu er aan de onderklasse geen vlees meer zit. Met de gemiddelde inkomensongelijkheid valt het in Nederland nog wel mee, maar de extremen worden steeds extremer: de rijken worden rijker, de armen worden armer. Het is het midden dat daar de dupe van wordt. De rijken kunnen ze niet bijhouden, en de bescherming van de staat richt zich alleen nog maar op de allerarmsten. De middenklasse valt, onbeschermd, ten prooi aan constructies zoals wat eufemistisch ‘pay to fly’ wordt genoemd. We zijn in hoog tempo een land voor de rijken aan het worden.

Dit laat zien waarom iedereen zich over onze instortende verzorgingsstaat druk om zou moeten maken. Armoede is niet alleen een probleem van de mensen die daadwerkelijk arm zijn, maar van de hele maatschappij: door allerlei indirecte effecten wordt iedereen er slechter van. Afwezigheid van een vangnet kan bijvoorbeeld gebruikt worden om werkenden uit te buiten. Het is geen toeval dat uit het SCP-rapport blijk dat het merendeel van de armen in Nederland wel degelijk werk heeft, maar gewoon niet genoeg verdient om van rond te komen.

Zo wordt ons land in tweeën gesplitst. Iedereen leeft natuurlijk in de illusie dat hij wel bij de bovenste helft zal horen, maar de vraag is hoeveel mensen dat gegeven is. Zelf heb je het in ieder geval niet in de hand. Het is niet alsof die piloten bijvoorbeeld een onverstandige keuze gemaakt hebben: een pilotenopleiding is niet bepaald een opleiding communicatiewetenschappen aan de Fontys Hogeschool, en de baankans was goed. Het ‘eigen schuld dikke bult’-argument gaat dus niet op.

Tegenstanders zullen ongetwijfeld zeggen dat de nu gaande afbraak van de verzorgingsstaat nodig is om ambitie vrij spel te geven. Was het maar zo’n feest. De maatschappij die we nu aan het maken zijn breekt ambitie juist in de knop. Mijn achterneefjes, die nu in de ‘later als ik groot ben’-leeftijd zijn, zullen er vanzelf achter komen dat het toch geen zin heeft om hard te blokken op de wiskunde en natuurkunde die nodig zijn om een vliegtuig te besturen: hun vaders hebben geen ton op de bank staan, dus een carrière als vliegenier zit er niet in. Hetzelfde geldt voor een carrière bij een bank, waar je een onbetaalde stage moet doen, of een carrière in de wetenschap, waar je tot je dertigste van een beurs moet leven. Wil je wat met je leven? Zorg dat je rijke ouders hebt!

Het is allang duidelijk dat de vrije markt blind is: niet alleen de luien en onverantwoordelijken worden onderuit geschoffeld, maar ook de mensen die keihard werken, midden en arm. Onze politici laten het gebeuren. Met rechtvaardigheid heeft het niets meer te maken. Wanneer staat er iemand op die werkelijk de macht van de markt breekt?