Lentebrood

Zondag was ik bij een informatiebijeenkomst over een Broodfonds. Ik werd er vrolijk van. Ten eerste is het Broodfonds een spannend optimistisch alternatief voor een van de meest depressief stemmende gedrochten in het leven van de zelfstandige professional: het regelen van een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Tegen de mijne hik ik al vijf jaar aan, vanwege weerzin tegen torenhoge kosten en daar bovenuit stijgende lijsten vol uitsluitbepalingen.

Maar het ontstaan van Broodfondsen is ook een teken van een kantelende tijdgeest. In plaats van mee te zingen in het koor van woedende klanten van verzekeraars, zijn een aantal kritische geesten bij elkaar gaan zitten om een verantwoord en betaalbaar alternatief te bedenken. Een Broodfonds werkt, simpel gezegd, als een schenkkring, gebaseerd op vertrouwen. Wie ziek is krijgt van alle deelnemers een bedrag geschonken. Dit bedrag is bedoeld om te voorzien in het eerste levensonderhoud, een basisvoorziening. De deelnemers zijn zelf verantwoordelijk voor de uitvoering en houden volledige controle over het beleid en hun eigen geld. En het mooie is: om een Broodfondsgroep te starten heb je niet meer dan 20 ondernemers nodig. Een even idealistisch als briljant idee.

Wat heeft het voor zin om cynisch en zuur naar ontspoorde instituties te wijzen, als je zelf toch steeds weer de keuze maakt om mee te werken aan die ontsporing?

Een deel van mijn omgeving zit nog in het stadium van passieve agressie. Ze worden boos wanneer alweer een boekhandel verdwijnt uit het straatbeeld, maar bestellen zelf hun leeswaar via Amazon of Bol.com. Op feestjes en partijen is de huidige culturele kaalslag aanleiding voor luidkeelse klaagzangen. Maar wanneer ik wijs op de cadeautafel vol zinloze hebbedingetjes en vraag “wanneer heb jij vrienden voor het laatst een cultureel uitje cadeau gedaan?”, blijft het stil. Mensen hebben moeite om hun persoonlijke bijdrage aan de cyclus van de economie en de ontsporing van instituties te betrekken bij hun – overigens zeer terechte – woede. Eerder schreef ik bijvoorbeeld al over de perverse cyclus die ingebouwd is in onze pensioenvoorziening en hoe we daar invloed op uit kunnen oefenen – als we maar willen.

Gelukkig zie ik overal om me heen de signalen van een omslag. De gedachte vat post dat we op een aantal terreinen het verschil zelf kunnen maken, ons leven anders en beter kunnen organiseren. Zolang we maar voldoende gelijkgestemden verzamelen en zo draagvlak creëren voor een frisse start.

Jos van der Lans beschreef in de Groene hoe onze maatschappelijk dienstverlenende instituties zichzelf steeds verder vastdraaien in beleidstrajecten en papierwerk: de verhouding tussen staffuncties en uitvoerende werkzaamheden nadert 1:2, waar die in de jaren zestig nog 1:8 was. Hij pleit voor een mars uit de instituties.

Het Broodfonds staat voor een mars uit de klauwen van het verzekeringswezen. Het idee bestaat al een paar jaar, maar kwam in de belangstelling door Pieter Hilhorst, die er in Uitgesproken Vara en zijn column in de Volkskrant aandacht aan besteedde. Hij wist zijn woede over zijn verzekeringspolis om te zetten in actie en twitterde dat hij een Broodfonds wilde beginnen. Binnen een dag had hij voldoende aanmeldingen om er twee te starten. En zo zat ik afgelopen zondag in De Balie in Amsterdam met dertig anderen te luisteren naar de bedenkers van het Broodfonds.

Zeker, er zitten haken en ogen aan, maar het zijn duidelijke haken en overzichtelijke ogen. Wat mij boeit is dat we hier als groep zitten en dat we bereid zijn om gewoon overnieuw te beginnen, aan die basis die verzekeringsbedrijven al lang geleden kwijt zijn geraakt: onderling vertrouwen.

Ook in Nederland kan blijkbaar een revolutie op gang geholpen worden door een tweet. Al een tijdje geleden stelde ik dat de tijd rijp is voor optimisme, dat idealistische vernieuwers het voortouw zouden nemen om Nederland weer te laten opbloeien. Een ‘Nederlandse Lente’ is er nog niet, maar op allerlei terreinen smeult het. Het Broodfonds is een van die initiatieven die de potentie hebben om door de versleten, verkilde deken van wantrouwen heen te breken waarin Nederland zich nog hult. Ik lever er graag mijn persoonlijke bijdrage aan. Lentebrood, ik vertrouw erop.