Logisch dat Arabieren het Westen verachten, maar toch..

Arabieren die hun mensenrechten gerespecteerd willen zien , zijn momenteel het beste af als ze in Tunesië wonen of staatsburger zijn van Israël. De situatie is daar verre van ideaal – zeker in Israël maar heilig vergeleken met die in de rest van het Midden-Oosten of de Maghreb. Misschien met uitzondering van sommige stukken Libanon waar Hezbollah geen dominante kracht is.

“Ze hadden nooit aan Israël moeten beginnen”, zei mijn leermeester professor dr. Jacques Presser eens op college, “en zeker niet dáár. Maar nu het er eenmaal is, moet het  maar blijven.” Iets verstandiger kon er over de pijnlijkste angel in de zij van het Midden-Oosten niet gezegd worden. Palestina zou een paradijs zijn als de Israëli en de Arabieren de miljarden en nog eens miljarden die aan oorlog zijn vergooid, hadden kunnen gebruiken voor de opbouw van een welvarende maatschappij. Maar dat deden zij niet. Zij geloven er niet in.

Uitermate negatief De meeste interventies van westerse mogendheden in het Midden-Oosten en de Maghreb droegen een uitermate negatief karakter. Tijdens de Eerste Wereldoorlog beloofden de geallieerden de Arabieren vrijheid en onafhankelijkheid als zij in opstand kwamen tegen hun Ottomaanse (Turkse) overheersers, die de kant van Duitsland hadden gekozen.

Ondertussen hadden Frankrijk en Engeland in het geheim afgesproken hoe zij de veroverde gebieden onderling gingen verdelen. Noord Afrika was toen al gekoloniseerd en veroverd – voornamelijk door Frankrijk met een bijrol voor Spanje en Italië. Egypte was een Britse vazalstaat. De tolinkomsten van het Suezkanaal gingen naar Engeland en Frankrijk. Opstanden werden wreed en met veel geweld beantwoord, zoals de Berbers een kleine honderd jaar geleden in Marokko ervoeren en de Algerijnen in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Volgens een hardnekkig gerucht had niet Saddam Hoessein de primeur van een gasaanval op weerloze tegenstanders maar de Britse overheersers. In de jaren twintig zouden die het buitengewoon smerige mosterdgas hebben gebruikt tegen Irakese opstandelingen, dit met de expliciete goedkeuring van Winston Churchill. Dat Churchill het gebruik van zulk gas tegen vijanden in de koloniën acceptabel achtte, blijkt zonneklaar uit zijn uitspraken. Uit nieuw onderzoek blijk echter dat op deze woorden geen daden volgden omdat de Britse strijdkrachten in het door hen bezette Irak geen strijdgas op voorraad hadden en het voor het overige met machinegeweren en luchtbombardementen prima af konden.

Bodemprijzen

Westerse regeringen en multinationals schraagden dictatoren en feodale vorsten met militaire steun en oliecontracten. Zo kan het fundamentalistische koningshuis van Saudi-Arabië met zijn onthoofdingen aan alle kanten zich handhaven dankzij de samenwerking met de Verenigde Staten en de financiële afdrachten van de oliemaatschappij Aramco. Tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw betaalde het Westen overigens bodemprijzen voor dit zwarte goud. Als leiders in het Midden-Oosten daartegen te krachtig bezwaar aantekenden, dan kregen zij te maken met interventies. Zo verdreven begin jaren vijftig Britten en Amerikanen eendrachtig de nationalistische en democratische premier Mossadeq omdat hij de oliebelangen wilde nationaliseren. Zij stelden de sjah in staat een wrede dictatuur te vestigen, die uiteindelijk de onderdrukte bevolking  in de armen heeft gedreven van Khomeiny en zijn ayatollah’s.

Dat zijn allemaal dingen uit de geschiedenisboekjes maar de meeste mensen die dit lezen, hebben zelf meegemaakt hoe noodlottig het ingrijpen in Irak en Afghanistan heeft uitgepakt. En hoe westerse regeringen Arabische dictatoren steunden – consequent of gedurende bepaalde periodes – zo lang zij zich op bepaalde punten gezeglijk betoonden: denk bijvoorbeeld aan Saddam Hoessein, voor wie een oogje dicht werd gedaan zo lang hij maar oorlog voerde tegen het Iran van Khomeiny. Als Arabieren het Westen verachten en wantrouwen, dan hebben zij daar historisch gezien uitstekende redenen voor. Als zij om het grof te zeggen hun reet afvegen met onze democratische bezweringen, dan is dat heel verklaarbaar.

‘Arabisch genie’ In de jaren dertig luisterden welvarende Arabieren die zich een radio konden veroorloven, vaak met overgave naar de propaganda-uitzendingen van Hitler en Mussolini. De invloed daarvan valt te herkennen in het Arabische ‘socialisme’ van de Egyptische dictator Nasser, die trouwens altijd wel plek had voor deskundigen met een nazi-verleden, zoals Johann van Leers, een voormalig medewerker van propagandaminister Joseph Goebbels.  Sterker nog is het bruine verleden van Europa te herkennen in de geschriften van Michel Aflaq, de christen die de ideologie van de Baat-partij heeft geformuleerd – met ‘het Arabisch genie’ als uitgangspunt.

Nasseristen en Baathisten waren  wrede vervolgers van de communisten. Ze predikten immers niet de dictatuur van het proletariaat. Hun ‘socialisme’ hield de mystieke eenheid van alle Arabieren ongeacht rang, stand of religie in. Om het in het Duits van de grossdeutsche Rundfunk onzaliger nagedachtenis te zeggen: du bist nichts. Dein Volk ist alles.

Dat Nasser, Saddam Hoessein en de Assads goede betrekkingen onderhielden met Moskou, deed daaraan niets af. De Sovjet Unie deelde hun afkeer van Israël. De cynische machtspolitici in Moskou offerden voor dit bondgenootschap graag hun mede-communisten in het Midden-Oosten op. Onderdrukking, censuur en een alomtegenwoordige geheime politie waren hun belangrijkste politieke instrumenten. Verheerlijking van het leger was een centraal onderdeel van de propaganda.

Extreemrechts Het (min of meer) seculiere nationalisme heeft veel terrein prijs moeten geven aan fundamentalistisch-islamitische bewegingen waarvan Hamas en de Islamitische Staat op het moment de bekendste voorbeelden zijn. Zij willen net als de Baat hun maatschappijmodel aan de burgers opleggen. Oppositie wordt met geweld beantwoord. Als je bewegingen als de Baat of het religieuze fundamentalisme met westerse criteria de maat neemt, dan kom je terecht bij extreemrechts, een soort Arabisch nationaalsocialisme of een SGP met bloed aan haar handen.

Uiteindelijk is het de gewone bevolking die het gelag betaalt, de wanhopige gezinnen die volgens sommige mensenvrienden in Nederland toch absoluut in de regio moeten worden opgevangen. Het zijn deze mannen, vrouwen en kinderen die de solidariteit verdienen van democratisch en humanitair georiënteerde burgers in Nederland.

Vers twee is de opstelling tegenover de bewegingen in de Maghreb en het Midden-Oosten die de handschoen hebben opgenomen tegen het Westen en Israël. Hamas is een dictatoriale en onderdrukkende organisatie die regeert met angst. Voor Hezbollah in Libanon geldt hetzelfde om maar te zwijgen over het tuig van de Islamitische Staat dat zelfs de slavernij heeft hersteld. Zijne majesteit Willem Alexander maakte deze maand nog zijn opwachting op de begrafenis van de Saoedische koning, wiens ideologie als twee druppels water op die van de kalief lijkt. Zijn vader heeft weliswaar de slavernij afgeschaft maar hij deed dat alleen voor de schone schijn en omdat het zoveel gezeur opleverde.

Vijand Wie democratisch en humanitair gezind is, herkent in extreemrechtse en nationaalsocialistisch angehauchte bewegingen de vijand. En net zo goed in kwaadaardige theocraten. Ook al deugen hun tegenstanders evenmin. Ook al probeert je eigen regering de duivel uit te drijven met Beëlzebub, ook al moet je koning een bedroefde smoel trekken op de begrafenis van een schoft die om met Roosevelt te spreken toevallig onze schoft is.

Zo is het ongetwijfeld waar dat Israël onder Netanyahu op de klippen af koerst en dat deze noodlottige populist gemene zaak maakt met de meest reactionaire en ondemocratische elementen in dat land maar dat is nog geen argument om dat hypocriete schorem van Hamas in de armen te sluiten of de salonfähige maar corrupte en dictatoriale concurrenten van de PLO. En wie zich aansluit bij ISIS, is een doodsvijand van de vrijheid. Net als de idealisten die destijds, om het bolsjewisme te bestrijden, hun heil zochten bij de SS.

Is tegelijkertijd het Westen aan het oogsten wat het zaaide? Ongetwijfeld. Net zoals de geallieerden in 1918 met hun genadeloze vredesvoorwaarden oogstten wat zij zaaiden: Adolf Hitler en het nationaalsocialisme.

En het blijft een onmiskenbaar feit dat de meest democratisch georiënteerde landen in het Midden-Oosten en de Maghreb momenteel Tunesië en Israël zijn. Het is triest maar waar: wat passen de feiten toch verdomde, verdomde vaak slecht in onze kaders van goed en fout.

Han van der Horst

Beluister dit opiniestuk hier 

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)