Maatregelen passend onderwijs raken iedereen

‘Het reguliere onderwijs wordt ontzien,’ riep minister Van Bijsterveldt toen ze maandag de invulling van haar 300 miljoen euro aan bezuinigingen lanceerde in de dagblad Trouw. Een bizarre uitspraak, want een gewone school krijgt straks de verplichting zorgleerlingen op te nemen zonder dat ze die ook de begeleiding kunnen bieden waar ze recht op hebben. Bovendien krijgt het speciaal onderwijs te maken met een financieringsplafond: leerlingen die daar niet kunnen worden opgenomen, moeten dus verplicht een bomvolle klas in.

Natuurlijk wisten we bij de Algemene Onderwijsbond al een tijdje dat de bezuinigingen op het passend onderwijs verstrekkende gevolgen heeft voor de werkgelegenheid: dit plan kost ruim 6000 banen. Ambulante begeleiders en onderwijspersoneel uit het (voortgezet) speciaal onderwijs komen op straat te staan. De schat aan ervaring die ze hebben opgedaan in de scholen verdwijnt.  Het zijn tragische gevolgen van beleid waar we ons al in november tegenstander van verklaarde.

Van Bijsterveldt constateert het banenverlies ook, maar weigert met een sociaal plan te komen voor het personeel dat op straat komt te staan. Ze vindt dat de bestaande werkloosheidsrelingen moeten volstaan. Daarmee tart ze alle fatsoensnormen: als een kabinet keuzes maakt met dit soort gevolgen, is een sociaal plan wel het minste.

We gaan vanuit het onderwijs natuurlijk alles aan doen om het kabinet en de Tweede Kamer op andere gedachten te brengen. Maar als ik aanneem dat Van Bijsterveldt haar plannen doorzet, creëert ze een voor iedereen volstrekt onwerkbare situatie. Ze wil de wereld laten geloven dat de maatregel alleen de mensen treft die werkzaam zijn in het speciaal onderwijs en de ambulante begeleiding, maar niets is minder waar. Iedereen die werkzaam is in het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs krijgt hiervan de klappen mee, net als de ouders en niet in de laatste plaats de leerlingen. Hoe hard de minister ook roept dat ‘het reguliere onderwijs wordt ontzien’, de waarheid is een andere.

Dat is simpel uit te leggen: het (voortgezet) speciaal onderwijs krijgt een plafond in de bekostiging en als het budget op is, worden er dus geen kinderen meer geplaatst. Schoolbesturen hebben een zorgplicht: elk kind dient op een school te zijn ingeschreven. Een leerling die dus aantoonbaar beter af is in het speciaal onderwijs maar daar niet geplaatst kan worden omdat het budget ontbreekt, zal dus in het reguliere onderwijs moeten blijven. Maar dan wel zonder de noodzakelijke ondersteuning en begeleiding, omdat er enorm wordt bezuinigd op de ambulante begeleiding. Dus waar haalt de minister het vandaan dat de ‘gewone scholen worden ontzien’?

Van Bijsterveldt heeft geen idee wat ze over het onderwijs afroept met deze maatregel: leerkrachten in het reguliere onderwijs krijgen door het plafond extra zorgleerlingen in de schoolbanken, en natuurlijk zullen die er alles aan doen om ze zo goed mogelijk te bedienen. Maar dat kost veel extra tijd en energie. Dat gaat hoe dan ook ten koste van de rest van de scholieren, die zonder al te veel bijsturen de stof tot zich nemen. Zullen zij het redden? De meesten wel. Maar de ambities om de leerprestaties op te krikken, kunnen in de ijskast: de prestaties van leerlingen gedijen bij intensieve begeleiding van een bevoegde onderwijzer. Minder begeleiding betekent mindere prestaties.

Ondanks de zorgplicht zullen er zorgleerlingen zijn die buiten de boot vallen: er is een groep die niet kan meekomen in de gewone les. Wat voor perspectief hebben die, als het speciaal onderwijs de boodschap ‘vol is vol’ moet verkopen? Waar moeten ze naar toe? Wat voor toekomst geeft Van Bijsterveldt die groep? Hoe vinden zij straks een baan? Allemaal vragen die niet in het plaatje van Rutte-I passen. Dit kabinet wil hoe dan ook 18 miljard bezuinigen, en de rekening ligt bij de generaties van de toekomst. Bezuinigen op passend onderwijs is daarom kil en onverstandig.

Doel van deze operatie is vermindering van de bureaucratie, afkomstig van de landelijke expertisecentra. Dat lijkt me ijdele hoop als je alle schoolbesturen, gemeenten en jeugdvoorzieningen in 75 samenwerkingsverbanden de opdracht geeft samen te werken en afspraken te maken over de verdeling van de gelden, de toewijzing van de ondersteuning en de procedure van plaatsing in het S(Ba)O.

Een samenwerkingsverband kent een bestuur: alle schoolbesturen gezamenlijk. De minister: “Er wordt dus geen extra bestuurslaag gecreëerd”. Hoezo? Omdat het bestuur wordt samengesteld uit mensen die al bestuurder zijn? Is dat soms ook de reden dat de (mede)zeggenschap van personeel helemaal niet geregeld is in dit nieuwe stelsel?

Ik wil minister van Bijsterveldt wel van een droom afhelpen: zo ga je de bureaucratie niet te lijf. Hooguit ontstaan er in plaats van de landelijke centra 75 regionale papiermolens. Een besparing zal het niet opleveren.

Dit kabinet heeft zich wat de bezuinigingen betreft een halsstarrig imago aangemeten: Rutte en zijn mensen houden vast aan elke sanering die in het regeerakkoord wordt gemeld, of ze willen het zo laten voorkomen. Toch ga ik er vanuit dat er ook in het kabinet nog zoiets bestaat als voortschrijdend inzicht. Daarom maakt de AOb op dit onderwerp deel uit van een brede coalitie. Met de andere vakbonden, werkgevers en ouderorganisaties zetten we de komende weken alles op alles om Van Bijsterveldt en de Tweede Kamer er van te overtuigen dat haar bezuinigingen op het passend onderwijs enorme consequenties heeft voor de toekomst van het land. Op 8 februari gaan de belangenorganisatie met politiek Den Haag in debat in Nieuwspoort. Een opstap naar de actiedag op 9 februari in Nieuwegein, waar het NBC ’s middags decor zal zijn van een grote actie.