Macht en integriteit gaan slecht samen. Klokkenluiders wen er maar aan!

De recente onthullingen over gemanipuleerd onderzoek bij Justitie en Veiligheid is het zoveelste voorbeeld dat macht en integriteit vaak op gespannen voet met elkaar staan. In alle grote klokkenluiderszaken die de media recent hebben gehaald bij defensie, de politie, in de zorg en andere sectoren staan machtsmisbruik en niet integer handelen centraal. En dankzij klokkenluiders wordt deze voortdurende mismatch door iedere melding inzichtelijk gemaakt.

Macht kan snel ontaarden in machtsmisbruik Klokkenluiders weten als geen ander hoe gebruik van macht plotsklaps kan omslaan in machtsmisbruik. Alle klokkenluiders doen die ervaring op wanneer zij ernstige misstanden melden. Misstanden gaan immers altijd over niet integer handelen van met macht beklede managers en bestuurders. En dat openbaren van niet integer handelen door een klokkenluider wordt vervolgens met dominant machtsmisbruik fel bestreden.

Intimidatie, overplaatsing, pesterijen en volstrekt negeren zijn dan bekende verschijningsvormen waarin machtsmisbruik zichtbaar wordt. En bij een klokkenluider die oprecht blijft geloven in het veronderstelde gedeelde belang van de factor integriteit, kan dat vervolgens door dat machtsmisbruik zelfs leiden tot zijn ontslag.

Integriteit legt het vaak af tegen machtsmisbruik De klokkenluiderszaken van de afgelopen jaren tonen eenduidig aan dat integriteit in de praktijk ondergeschikt blijkt te zijn aan het dominantere machtsmisbruik. Dat verklaart ook de grote toeloop van klokkenluiders bij het Huis voor de Klokkenluiders. Een gevolg van het bewust niet gehoord worden in hun schreeuw om vastgesteld niet integer handelen binnen de organisatie aan te pakken. Dat belang van integriteit in een organisatie zou toch in de dagelijkse praktijk de meest normale zaak van de wereld moeten zijn als integriteit echt zo belangrijk zou worden gevonden zoals men dat op papier het wil doen voor komen. Aan codes en gedragsregels over dat onderwerp namelijk geen gebrek.

Moet een klokkenluider dan maar zwijgen? Als de balans van de hiervoor genoemde klokkenluiderszaken zou worden opgemaakt dan komt daar een heldere eenduidige uitslag in naar voren; machtsmisbruik heeft met glans het gewonnen van integriteit. Daarover kan geen enkele twijfel bestaan. Als vervolgens rekening wordt gehouden met de ellende die iedere klokkenluider over zich afroept wanneer niet integer handelen aan de kaak wordt gesteld, dan rijst de vraag of het überhaupt nog wel zin heeft om misstanden te melden. Van een eerlijk proces is immers nooit sprake zolang machtsmisbruik niet volledig is uitgebannen.

Ongelijkwaardigheid partijen mag klokkenluiders niet doen stoppen Ons arbeidsrecht, geheimhoudingsverplichtingen van werknemers en ex-werknemers en een gebrek aan kennis en geld om als klokkenluider een juridisch doolhof te kunnen betreden, zorgen na een melding voor een onoplosbare ongelijkwaardigheid van partijen. De hiervoor genoemde klokkenluiderszaken leren ons dat integriteit meer een ideologisch streven is waar op papier organisaties beloven zich ervoor te zullen inspannen . De klokkenluiderspraktijk wijst echter uit dat machtsmisbruik gewoon een keihard gegeven is als integriteitsvraagstukken aan de orde worden gesteld. En met die werkelijkheid zullen ook klokkenluiders moeten leren leven.

Zeker als ze zo moedig zijn om niet integer handelen te blijven melden omdat ze gewoon niet anders kunnen!