Machtsstrijd binnen de vakbeweging?

In het hoofdbestuur van FNV Bondgenoten moeten wij altijd een beetje gniffelen als weer ergens in de krant staat dat de vakbeweging verwikkeld is in een ‘machtsstrijd.’ Ook het frame progressief-conservatief wordt voortdurend uit de kast gehaald, zonder dat er eigenlijk ooit wordt uitgelegd waar en bij wie de vooruitgang en de behoudzucht dan precies zitten.

Je krijgt de indruk dat de pers het zelf eigenlijk ook niet goed weet. Laten we het maar een ‘machtstrijd’ noemen, lijken ze te denken, dat klinkt spannend en een beetje sinister, en journalistiek gezien is dat het halve werk.

Inderdaad: half werk.

Elk conflict is immers op een bepaalde manier een ‘machtsstrijd’. Als u terug gaat naar Albert Heijn met een rotte komkommer en u doet uw beklag bij de klantenservice, is dat dan een ‘machtsstrijd’? In zekere zin wel, maar is het ook een adequate omschrijving van wat daar gebeurt? Of zou je in dat geval moeten spreken van, we noemen maar iets, een klein economisch geschil? Of een geslaagde consumentenactie?

Die turbulentie binnen de vakbeweging, waar gaat die werkelijk over? Welnu, drie dingen: over democratie, over solidariteit en over vernieuwing.

De vakbeweging zoals hij in de jaren negentig georganiseerd werd, vertoonde een democratische weeffout. Die kwam vorige zomer aan het licht door het geschil tussen enerzijds de vakcentrale FNV en anderzijds de twee grootste vakbonden, Abvakabo en Bondgenoten, goed voor ruim 60% van alle vakbondleden.

Jetta Klijnsma heeft nu een model ontwikkeld dat daar iets aan moet verbeteren: een ledenparlement en een gekozen voorzitter. We steunen dat. Onze leden uit verschillende sectoren gaan zelf bepalen hoe ze gaan deelnemen aan het parlement.

We willen hier aan de vooravond van de werkconferentie met onze leden morgen over de plannen van Klijnsma, een lans breken voor solidariteit en vernieuwing –want die kernthema’s zijn nog een stuk minder uitgewerkt in de plannen voor de nieuwe vakbeweging.

Het basisprincipe van de vakbeweging is solidariteit: samen staan we sterker dan alleen. Dat geldt niet alleen per werkplek, of bedrijfstak, dat geldt dwars door de hele arbeidsmarkt heen. Hier begint de moderne lezer (en journalist) al een beetje af te haken. Hoe zit dat dan?

Eén sterk georganiseerde bedrijfstak kan zijn eigen zaakjes dan wellicht goed regelen, maar als de rest van de arbeidsmarkt zwak en ongeorganiseerd is, geen vuist kan maken op landelijk niveau, zal die sterk georganiseerde bedrijfstak daar ook onder lijden. Vergelijk het met een voetbalteam: je kunt als club nog zoveel in spitsen investeren, als je verdediging en middenveld slecht zijn, zul je verliezen.

Die bondsbrede solidariteit staat onder druk. Sommigen willen hun eigen weg gaan en niet meebetalen aan de solidariteit. Dat is kortzichtig, want zo beroven ze zichzelf van de mogelijkheden van een sterke centrale bond.

De Volkskrant onthulde laatst likkebaardend dat de schoonmaakstaking maar liefst 10 miljoen zou hebben gekost. Wow! Nog los van de juistheid van dat cijfer, 3000 mensen 16 weken doorbetalen, demonstraties, media-acties, – reken maar uit – daaruit blijkt nu precíes hoe het werkt. Denkt u dat een onafhankelijke schoonmaakbond dat ooit had kunnen opbrengen? Uitgesloten. Nee, dat doen zij met steun van al die andere Nederlandse  vakbondsleden, die juist voor dat doel contributie afdragen. In de zekerheid dat als zíj een gerechtvaardigde strijd willen voeren, ook zij zullen worden gesteund. Laat dat principe los, en de vakbeweging kan nooit meer strategisch investeren, om zo effectief te kunnen reageren op economische bewegingen.

En heeft al iemand becijferd wat die staking de schoonmakers heeft opgeleverd? Ongeveer 80 miljoen. Geen slechte return on investment, denken wij. En dan hebben we het nog niet eens over wat zoiets de vakbond zélf oplevert: goh, denken veel werkers onderaan de arbeidsmarkt nu, toch wel goed, zo’n vakbond. Toch de moeite om lid te worden. En zo kan een volgende sector zich ontworstelen aan de onzichtbaarheid, aan slechte arbeidsvoorwaarden en beroerde werkomstandigheden. Kortom: dit gaat niet over macht, dit gaat over kracht. Minder sexy begrip, inderdaad, dat is jammer. Maar wel de essentie.

En dan dat vermeende ‘conservatisme’. Ook daarvan wordt nooit uitgelegd wat er precies mee wordt bedoeld. De ‘grote bonden’ zouden ‘conservatief’ zijn. Ja, de grote bonden hebben gevestigde belangen, stevige organisaties, et cetera. Ze vertegenwoordigen ook enorm veel leden. Maar maakt dat ze ‘conservatief”? Allerminst. Sterker: die vermaledijde ‘grote bonden’ met een sterke interne solidariteit is waar de toekomst van de vakbeweging wordt uitgevonden! Juist ook weer omdat zíj daartoe de middelen hebben. Voor onderzoek, voor experiment, voor research and development, voor ‘innovatie’, zoals normale  organisaties dat noemen. AbvaKabo en Bondgenoten hebben de afgelopen jaren vele miljoenen geïnvesteerd in nieuwe vakbondsmethoden. Eén van de resultaten daarvan was de schoonmaakcampagne, die in tal van opzichten vernieuwend en grensverleggend is. Daar wordt kostbare know how bij opgedaan, know how die moet worden gecultiveerd, uitgebreid en uitgedragen, zodat ook andere groepen daarvan kunnen profiteren. Dat is precies waar Bondgenoten mee bezig is. En iedereen, letterlijk iedereen, lid van de vakbond of niet, gaat daarvan profiteren.

Zoals gezegd: democratie, solidariteit en vernieuwing, dat is waar dit over gaat.

O ja, en nog iets.

Waar wij als bestuur van FNV Bondgenoten ook altijd een beetje om moeten gniffelen is dat wij hier onder de voet gelopen zouden worden door ‘SP-ers’. Tja, als een linkse politieke partij al decennialang een serieuze rol speelt in de Nederlandse politiek, zou het wel vreemd zijn als er bij de vakbeweging geen sympathisanten van die partij rondliepen. Dat de vakbond lange tijd een nagenoeg exclusief domein van PvdA was, daar werd in het verleden nooit zo zwaar aan getild. Nu hebben we ook Groen Linksers, D66ers en CDA-ers aan boord. Een enkele VVD-er zelfs. En ja, ook SP-ers. Maar als wij in de bestuurskamer de tafel rondkijken vragen wij ons altijd af wie dat dan zou zijn. Dan gaan we maar weer eens het rijtje af. Iemand inmiddels SP? Eh, nee.

Dus, dames en heren journalisten, hou eens op met die verzinsels. Of kom met feiten.

Hoofdbestuur FNV Bondgenoten Henk van der Kolk, Anja Jongbloed, Ellen Dekkers, Willem Noordman