Meer saamhorigheid vergroot kansen voor GroenLinks

Onder invloed van met name Femke Halsema heeft GroenLinks waarden als individualisme en nonconformisme omarmd. Saamhorigheid en gemeenschapszin werden tegelijk als conservatieve begrippen terzijde geschoven. De parlementariërs Tofik Dibi en Ineke van Gent lijken nu de vleesgeworden voorbeelden te zijn van dit zo bejubelde nonconformisme. Maar de kiezers houden niet van verdeelde partijen en eigengereide politici. GroenLinks scoort daarom slecht en de kans op regeringsdeelname wordt kleiner. Maar er is een remedie.

Een strijd om het lijsttrekkersschap – die bij andere partijen uitsluitend plaatsvindt als de zittende partijleider zich heeft teruggetrokken – werd op eigen houtje door Dibi geforceerd. Dat gebeurde mede onder druk van de media, die deels door hem bespeeld werden. Het leidde tot verwarring en woede binnen de partij en geschamper door journalisten en opiniemakers. Lijsttrekkersdebatten tussen Sap en Dibi moesten de critici tevreden stellen. Maar de affaire leverde GroenLinks een halvering op van het aantal zetels in de peilingen.

De rust leek langzaam terug te keren, totdat afgelopen maandag (23 juli) fractiegenoot Ineke van Gent uit de bocht vloog. In de Volkskrant deed ze een boekje open over de GroenLinks Tweede Kamerfractie en vooral het functioneren van het fractiebestuur waar zij samen met Sap en Dibi deel van uitmaakt. Het ontbrak de fractie het afgelopen jaar aan leiding, zo stelt Van Gent in het interview. Natuurlijk zegt ze in het interview ook vriendelijke dingen over Sap. Maar als doorgewinterd politica kon Van Gent prima inschatten wat het effect van haar uitspraak zou zijn: een nieuwe publicitaire rel ten koste van de partijleider en daarmee de partij.

Eigenzinnige politici, inhoudelijke onenigheid en spannende congressen: het hoort allemaal bij een partij als GroenLinks. Maar niet zonder voldoende teamgeest en saamhorigheid. GroenLinks kenmerkt zich van oudsher door optimisme, vrijzinnigheid en ook enthousiasme, geworteld in gemeenschappelijk gedragen idealen rond sociale gerechtigheid, duurzaamheid en vrede. De slogan ‘Zin in de toekomst’ is daarvan een sprekend voorbeeld. GroenLinks lijkt zichzelf in dit opzicht kwijt te zijn geraakt, of tenminste de partijtop. Wat is daarvan de oorzaak? En hoe kan het tij worden gekeerd?

Een begrip als saamhorigheid past niet in het vocabulaire van GroenLinks. Of het wordt al met ‘sociale cohesie’ aangeduid: een nogal academisch en afstandelijk begrip. Maar hoe groot is momenteel de ‘sociale cohesie’ in de partijtop? Die lijkt vrijwel nihil te zijn, althans in de beeldvorming. Dat is fnuikend voor een partij die wil groeien en als een “ideeënpartij op zoek naar macht” ook graag wil meeregeren.

De kiezers zien graag politici die zich dienstbaar opstellen en een partij die met één mond spreekt. Gelukkig kan Jolande Sap na de verkiezingen met Bram van Ojik en andere (ervaren) nieuwelingen in de fractietop haar vleugels echt gaan uitslaan. De aandacht kan dan weer volop komen te liggen op waar GroenLinks met Nederland naartoe wil: een open en vrije samenleving, een duurzame economie en meer gelijke kansen voor iedereen. Dat kan niet zonder voldoende oog voor gemeenschapszin.

Saamhorigheid is nodig in Nederland maar ook in de partijtop van GroenLinks. Deelname door GroenLinks in een regering is nog steeds een realistische optie. Veel zal echter afhangen van het aantal zetels dat GroenLinks zal krijgen en ook wat de nieuwe politieke verhoudingen zullen zijn. De SP of de VVD kunnen als grootste partij waarschijnlijk het initiatief naar zich toetrekken. Voor beide partijen is GroenLinks een serieuze samenwerkingspartner. Voor de SP vanwege het relatief linkse programma van GroenLinks; voor de VVD vanwege de eerder gemaakte afspraken in het Lenteakkoord.

GroenLinks moet dan wel als een herkenbaar en onverdeeld huis de verkiezingsstrijd aangaan. Naast idealen als persoonlijke vrijheid en het recht op eigenzinnigheid, is het nadrukkelijk uitdragen van gemeenschapszin, saamhorigheid en solidariteit daarom van cruciaal belang. De partij zou deze woorden onbekommerd in de mond moeten nemen en in dit opzicht ook het goede voorbeeld moeten geven. Aan Jolande Sap zal het niet liggen.

Dit artikel is overgenomen van de website van Theo Brand. Het is– iets bewerkt – ook gepubliceerd in Trouw van 27 juli 2012.