Met volkswijsheden los je de eurocrisis niet op

Nu de eurocrisis zijn hoogtepunt nadert, vallen burgers en politici steeds meer terug op calvinistisch aangehechte volkswijsheden: elke dag een draadje, is een hemdsmouw in het jaar.

Hoogmoed komt voor de val. Je moet de tering naar de nering zetten. Wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten. De zuidelijke landen hebben mooi weer gespeeld. Nu komt de frivoliteit hen behoorlijk te pas. En als we ze ruimhartig uit het dal halen, dan leren ze daar niets van. Dan gaan ze weer verder met het feest. Het lijkt wel of de Haagse stuurlui op economisch gebied alleen maar La Fontaine’s fabel hebben gelezen over de krekel en de mier.

Iedereen kent dat verhaal. Terwijl de mier ijverig aan haar wintervoorraad werkte, maakte de krekel muziek. In de winter lijdt hij dan ook honger en kou. Bij de mier klopt hij vergeefs aan voor hulp. “Ik zong voor jou,” zei de krekel. “Daaraan heb ik als mier een hekel!” “Toen zong je en nu ben je arm.” “Dus dans nu maar, dan krijg je ‘t warm!”

De moraal van dit verhaal: je leeft niet voor je plezier. Je moet werken voor de kost. Wie maar wat aanrommelt en op de lat leeft, krijgt later de rekening gepresenteerd. Eigen schuld. Of toch niet? Jean de La Fontaine, dichter en essayist, geeft zijn fabel in de slotregels een andere draai: “Wie leeft van kunst gaat door voor gek.” “Vaak lijdt hij honger en gebrek.”

Die kan Halbe Zijlstra in zijn zak steken. Maar die laatste regels worden altijd vergeten en weggelaten. Daardoor is de mier de onbetwiste heldin van het verhaal. Zij souffleert nu de publieke opinie én de machthebbers in de noordelijke landen. Met de zuidelijke landen wordt op morele gronden afgerekend. Dat blijkt ook uit de opdracht die de crediteuren uit de koude hoofdsteden van Europa ze meegeven: zij moeten harde bezuinigingen doorvoeren en pijnlijke maatregelen nemen. Zij moeten hervormen en aan het werk.

Aan het werk? De strenge – let ook op dát woord – de strenge aanpak leidt tot een explosieve groei van de werkloosheid. De overheidstekorten nemen niet af maar toe omdat de inkomstenbasis van de staat wordt aangetast. De zuidelijke staten raken de middelen kwijt waarmee zij van krekel tot mier kunnen worden.

Met volkswijsheden los je de eurocrisis niet op. Bovendien is er sprake van een dubbele moraal. De Europese mieren hebben de krekels niet zomaar laten zingen. Zij hebben hun voorstelling met enorme kredieten gefinancierd. Zij hebben miljarden en nog eens miljarden gestoken in hun levenswijze omdat dit zo’n spijkerharde belegging was. Dáárover wordt verrassend weinig gehoord als men het zuiden de maat neemt. Tóch is dat de kern van de zaak.

Er is een buitengewoon amorele uitspraak die de toestand glashelder weergeeft: Als je duizend gulden schuld hebt bij de bank, heb jij een probleem. Als je tien miljoen schuld hebt bij de bank, heeft de bank een probleem. Wij zijn de bank. Wij hebben het probleem. De krekel is niet machteloos. Als hij in de vrieskou van de economie bezwijkt, trekt hij ons mee naar buiten, uit ons warme mierennest. Dan zijn ook wij verloren. In het bijzonder als de zuidelijke landen uit de euro vallen.

Die les heeft Moody ons dezer dagen geleerd door te dreigen met een verlaging van de Nederlandse kredietwaardigheid. Denk niet dat Nederland zich aan de ondergang kan onttrekken door zelf de euro of de EU te verlaten. Dan worden we net zo goed meegezogen in de draaikolken van de Europese crisis. De moraal van het verhaal? Als er een oplossing is, zal die amoreel zijn.