Met voorschrijven antipsychotica schrijven artsen kinderen af

Het gebruik van psychiatrische geneesmiddelen door kinderen neemt toe. Het is een wereldwijde trend en ook in Nederland gebeurt het. Het voorschrijven van zulke medicijnen vindt het meest plaats bij de behandeling van ADHD. Men kiest daarbij voor middelen zoals methylfenidaat (Ritalin), maar de discussie of het in alle gevallen gerechtvaardigd is blijft gaande. Hoewel moderne antidepressiva bij kinderen met een depressie niet geadviseerd worden in de richtlijnen, omdat ze weinig effect hebben en meer zelfmoordgedachten kunnen geven, is de aanvankelijke terughoudendheid van artsen bij het voorschrijven van deze medicijnen al weer van een paar jaar geleden.

Een heel specifieke groep medicijnen is die van de antipsychotica, middelen die gebruikt worden in de volwassen psychiatrie bij wanen, agressiviteit en onhandelbaar gedrag. In het tijdschrift Scientific American staat een artikel over de toename van het gebruik van deze middelen door kinderen, in welke gevallen dit gebeurt en wat de mogelijke nadelige effecten zijn. Als je kinderen hebt die zulke medicijnen slikken, is het erg de moeite waard het artikel eens goed door te lezen.

Antipsychotica Het artikel gaat over de situatie in de Verenigde Staten, maar ook in Nederland wordt steeds vaker naar antipsychotica bij behandeling van kinderen gegrepen. De geneeskunde is internationaal, de wetenschappelijke literatuur is internationaal, Engelstalige wetenschappelijke tijdschriften worden meer gelezen en gebruikt voor een oordeel over voorschrijven dan Nederlandse bladen, en internationale congressen drukken sterk hun stempel op de beslissingen in de spreekkamers over de hele wereld. Soms lopen we in die trends wat achter bij ontwikkelingen in de Verenigde Staten, maar de trends zijn wel hetzelfde. Belangrijke trends die in het artikel genoemd worden zijn daarom ook voor Nederland van belang.

Gebruik van antipsychotica lijkt gerechtvaardigd bij kinderen met schizofrenie of een bipolaire stoornis, maar bij ADHD is geen effect aangetoond. Bij autisme worden kinderen wel wat kalmer maar verbetert de stoornis in communicatie niet. Ongeveer 90 procent van de voorschriften voor antipsychotica betreft echter off-label gebruik. Dat wil zeggen dat de toepassing niet in de lijst indicaties staat, maar dat de arts er toch toe besluit.

Kalm houden van kinderen Het gaat daarbij om kinderen met ADHD die op andere manieren niet meer in toom zijn te houden. Het gaat ook om onhandelbare kinderen. De reden van voorschrijven is dan dus eigenlijk het kalm houden van de kinderen. Omdat die middelen kinderen zeer effectief kalmeren en een andere aanpak blijkbaar niets heeft uitgehaald, is dit het laatste redmiddel. De vraag is vervolgens of de voordelen wel groter zijn dan de nadelen en het antwoord valt ongunstig uit. Het betekent eigenlijk dat je zo’n kind min of meer afschrijft.

Het gebruik van antipsychotica beïnvloedt de prestaties op school. De kinderen worden door de medicijnen een paar kilo zwaarder (3 tot 5 kg). Dat zie je al na acht weken gebruik. De kans op het ontstaan van diabetes is drie maal zo hoog als bij kinderen die de medicijnen niet gebruiken. Het cholesterol gaat omhoog. Het risico op hartaandoeningen wordt groter. Dat heeft onder andere te maken met de effectiviteit van de antipsychotica om kinderen te kalmeren: ze bewegen aanzienlijk minder.

Experimenteel De beslissing van artsen om medicijnen off-label te gebruiken en dus eigenlijk experimenteel toe te passen – kijken of deze medicijnen dan in elk geval iets doen voor het kind en dat iets is ‘kalmeren’ – en de prijs die daarvoor betaald wordt door het kind zou op een of andere manier beter gecontroleerd moeten worden. Als dat gebeurt dan zijn de normale argumenten ervoor (de indicatie die in de bijsluiter staat) namelijk niet van toepassing. Welke argumenten worden dan gebruikt? Het is ondoenlijk voor de ouders? Ik weet het ook niet meer?

Laat een arts dat maar invullen en aan een onafhankelijke toetsingscommissie sturen. Te veel bureaucratie? Ja, maar het gaat wel om het welzijn van kinderen en daar moet je gewoon niet te lichtvaardig over denken.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezond Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht