Mijn heldinnen en de kracht van vrouwen

Het afgelopen jaar is uitgeroepen tot het Jaar van de Vrouw. Als vrouwelijke politica vind ik het fantastisch dat vrij recent het vrouwenquotum in Nederland een feit is geworden. Na een lange strijd is er nu toch een wet die het gaat regelen om meer vrouwen aan de top te krijgen. Ik wil daarom stilstaan bij vrouwen die ik als strijders voor vrouwen- en mensenrechten zie.

Wereldwijd zien we dat sommige vrouwen het goed doen. Zo krijgt Finland een jonge vrouwelijke premier. Dat is mooi. Tegelijk zien we op de Dag van de Mensenrechten hoeveel onrecht en ongelijkheid er wereldwijd nog is. Zoals geldt  voor Yasaman Aryani uit Iran. Op de Dag van de Mensenrechten heb ik een brief voor de vrijheid van deze Yasaman, mijn naamverwant uit Iran, geschreven. Om haar en de vele andere vrouwen te steunen die onderdrukt worden, die geen hoofddoek willen dragen, die niet de vrijheid hebben om te kunnen zijn en leven zoals ze willen.

Yasaman Aryani deelde dit jaar op Internationale Vrouwendag witte bloemen uit aan treinpassagiers in Iran, zonder een hoofddoek. In Iran, Saoedi Arabië en binnen bepaalde gemeenschappen is het dragen van een hoofddoek verplicht of wordt het als een maatschappelijke norm gezien. Yasaman zei dat haar droom is: een wereld waar vrouwen de vrijheid hebben om te kiezen wat ze willen dragen.

Afgelopen zomer kreeg ze als 23-jarige jonge vrouw te horen dat ze tot 16 jaar cel veroordeeld is. Haar moeder heeft dezelfde straf gekregen, omdat zij ook had meegedaan. Dit zijn vrouwen die vastzitten als misdadigers, puur en alleen om het feit dat ze geen hoofddoek willen dragen en willen kiezen voor hun vrijheid, zoals we dat kennen in een democratie.

Voor mij zijn het strijders voor gelijkheid en vrijheid en heldinnen van het vrije woord. Hun positie anno 2019 doet me denken aan die van de Britse Emmeline Pankhurst die, als voorvechtster van het vrouwenkiesrecht, diverse malen gearresteerd is en in Engeland achter de tralies in hongerstaking ging.

In 1910 protesteerden vrouwen tegen de intrekking van een wet die vrouwen kiesrecht zou geven. Er hebben 300 vrouwen geprotesteerd, waarvan er 100 vrouwen op die dag gearresteerd zijn en op een onmenselijke manier behandeld. Deze vrouwen werden toen moreel gelijk gesteld met prostituees. Die dag heette voortaan Black Friday.

In 1913 hield Emmeline een toespraak waarin ze de volgende woorden sprak:

Hoe toepasselijk zijn haar woorden vandaag de dag voor de situatie van Yasaman en haar moeder die nu vastzitten in Iran. Voor wie we op de dag van de Mensenrechten ter ondersteuning een brief voor haar vrijheid en vrijlating hebben geschreven. Hun overheid ziet hen als misdadigers, terwijl ook zij voorvechters zijn van een gelijke positie van mannen en vrouwen in de maatschappij waarin zij leven.

In Engeland kregen in juni 1918 Britse vrouwen boven de dertig kiesrecht. Drie weken na de dood van Emmeline Pankhurst werd een wet aangenomen die dat recht aan alle vrouwen van boven de 21 gaf.

Als vrouw zijn we nu stemgerechtigd. Dit lijkt voor nu een vanzelfsprekendheid, maar is het niet. De eerste feministische golf is al rond 1880 begonnen met een strijd, waarbij vrouwen streefden naar actief en passief stemrecht. Aletta Jacobs wilde in 1883 vanuit Amsterdam als feminist en arts op de kieslijst, maar werd afgewezen. In 1917 vond er een grondwetswijziging plaats en Suze Groeneweg werd het eerste vrouwelijke Tweede Kamerlid voor de SDAP.

En als je dan naar vele andere moderne Europese landen kijkt, dan zie je dat het ook niet zo heel lang geleden is dat er kiesrecht voor vrouwen is. In België sinds 1941, in Frankrijk sinds 1944, Italië sinds 1945 en een modern land als Zwitserland, pas sinds 1971. Met het algemeen kiesrecht is een hele belangrijke stap gezet voor een gelijkwaardige positie in de maatschappij. Die strijd voor gelijkwaardigheid is nog niet klaar.

Het is ook een strijd voor een gelijkwaardige positie op de arbeidsmarkt, in de opvoeding, in het kunnen benutten van de mogelijkheden voor eigen ontwikkeling en het kunnen meedoen vanuit een gelijkwaardige positie in de samenleving.

Als we als vrouwen anno 2019 denken dat we er zijn dan vergissen we ons. Als we naar de Nederlandse samenleving kijken, dan zien we diversiteit in de brede zin. Dit vertaalt zich ook in hoe in die diversiteit het emancipatieproces verloopt. Bij de een is het strijden voor gelijk loon, betere posities binnen organisaties op bestuurlijk niveau. Kijk maar naar het aantal vrouwelijke politici op lokaal, provinciaal en landelijk niveau. Of de positie van vrouwen in het bedrijfsleven. En zit je als vrouw op zo’n positie dan moet je je ook staande weten te houden. Ambitie moet ruimte krijgen, daar is strijd voor nodig en mannen moeten mee emanciperen.

Bij mijn maidenspeech in de Tweede Kamer gaf ik aan dat twee dromen tegelijk uitkwamen. Ik werd voor het eerst moeder en Tweede Kamerlid. Het was een uitdaging om aan te tonen dat werken en moeder zijn goed samen kan gaan. Het moederschap en het kunnen werken was in het verleden wettelijk niet mogelijk. Ik gaf tijdens mijn maidenspeech de inzet van een vrouwelijke Tweede Kamerlid Corry Tendeloo als voorbeeld. Tot 1957 was bij wet geregeld dat vrouwen, zodra ze trouwden, een toegewijd echtgenote, moeder en huisvrouw moesten zijn. Tot die tijd werd je als gehuwde vrouw / moeder ontslagen uit overheidsfuncties en bepaalde de wet dat je als vrouw handelingsonbekwaam was. Dankzij de inspanningen van Corry Tendeloo, Kamerlid voor de PvdA, zijn deze wetten afgeschaft.

Aletta Jacobs, Suze Groeneweg en Corry Tendeloo waren zeker heldinnen!

Mijn heldin is in de eerste plaats mijn lieve moeder. Ze heeft mij heel liefdevol opgevoed en nu helpt ze mij bij het opvoeden van mijn zoontje. Ik ben haar daar dankbaar voor. Bij elk dipje weet ze me vaak weer te motiveren om vooruit te kijken en niet op te geven. Ik heb dankzij haar steun mijn politieke carrière voort kunnen zetten. Ik ben nu wethouder en onder andere verantwoordelijk voor Werk en Inkomen. Als politiek bestuurder heb ik aandacht voor ‘empowerment’ van vrouwen die een extra steun nodig hebben om mee te kunnen doen in de samenleving, waarbij er aandacht is voor persoonlijke ontwikkeling, vergroten van hun netwerk, zodat ze hun economische zelfstandigheid kunnen vergroten.

We geven empowerment-trainingen en organiseren FEMtalks, waarbij we op een laagdrempelige manier het netwerk van vrouwen bij het vinden van een baan of andere baan willen vergroten, met rolmodellen werken en een lokale ambassadrice. We kunnen als vrouwen ook voor elkaar het verschil maken. Daar waar het kan, zal ik voor de ander ook een deur willen openen en vooruit willen helpen.

Ik heb nog twee heldinnen die ik wil benoemen. Een daarvan is de voorzitter van de Tweede Kamer: Khadija Arib. Zij is een vrouw die op eigen kracht ergens is gekomen. Ik vind het geweldig om te zien hoe zij zich in het hol van de leeuw staande weet te houden! Een voorbeeld voor vele andere vrouwen.

Ook Mariëtte Hamer, voorzitter van de SER en tevens voormalig Tweede Kamerlid, wil ik noemen als een van mijn heldinnen. In al haar werkzaamheden draagt ze bij aan het creëren van gelijke kansen en dus ook aan het emancipatieproces in brede zin. Zij heeft er als Tweede Kamerlid voor gezorgd dat er in het Tweede Kamergebouw kinderopvang kwam. Daardoor kon ik mijn zoontje naar de opvang brengen, toen ik nog Tweede Kamerlid was. Kinderopvang voor een werkende vrouw is een verademing. Helemaal als het praktisch ook in de buurt is.

Mijn moeder, Khadija Arib en Mariëtte Hamer zijn mijn Heldinnen!

Zoals ik al zei, de samenleving is divers, het emancipatieproces kan voor alle vrouwen heel verschillend zijn. De een probeert hogerop te komen op de maatschappelijke ladder, de ander wil het werken en het opvoeden in balans hebben en voor weer een ander is het een kwestie van ontworstelen uit een omgeving waar andere waarden gelden, waar de sociale controle groot is door een andere culturele of religieuze achtergrond.

Er zijn ook vrouwen die vandaag de dag te maken hebben met huiselijk geweld, die sociale druk ervaren, onderdrukt worden en snakken naar vrijheid. Dit gebeurt in Iran, zoals met Yasaman en haar moeder. Ook Yasaman en haar moeder Monireh Arabshahi zijn heldinnen. Helaas zijn er ook in Nederland vrouwen die, net zoals zij, beperkt worden in hun vrijheid. Weliswaar niet door de overheid, maar door hun omgeving. Denk daarbij aan verborgen vrouwen, afvalligen, vrouwen die verplicht een hoofddoek moeten dragen. Een strijd om uit die onderdrukking kunnen komen, is een begin. Daarna komt voor hun de volgende stap naar meer zelfstandigheid en gelijkwaardigheid. Ik zie hier een vergelijking met de strijd van de tweede feministische golf van vrouwen uit de jaren zestig.

De Dolle Mina’s van toen, noem ik maar vandaag de dag in onze samenleving de Dolle Jasmina’s, zij die zich ontworstelen uit culturen met andere waarden en op hun manier emanciperen. Ik vind het goed dat ook deze vrouwen zich weten te verenigen, dat ze opgevangen kunnen worden. Dat ze uit een cirkel durven te stappen en in bredere cirkel als individu vanuit een gelijkwaardige positie hun plek opeisen. Hier is kracht en strijd voor nodig.

Meedoen, meedenken in de samenleving, dat is essentieel voor alle vrouwen…