Mijn vertaalmachine en ik

Het Beste Idee van 2013 is een bundel waarin 150 wetenschappers, journalisten, schrijvers, filosofen en kunstenaars vertellen wat zij het beste idee vinden dat ze het afgelopen jaar hebben gehoord, gelezen of bedacht. Joop publiceert de komende dagen een selectie van die bijdragen. Deze keer: Bennie Mols

Zij spreekt alleen Pools. Ik spreek die taal op iets-beter-dan-kroegniveau. Schrijven is helaas andere koek. Tot voor kort was e-mailen of chatten in het Pools voor mij geen optie. Maar Google Translate heeft mijn wereld veranderd. Ik schrijf in het Engels. De vertaalmachine levert in een oogwenk een gratis vertaling. Daarin zitten veel fouten, die ik deels herken en corrigeer. Google Translate kent veel meer woorden dan ik, is veel beter in spelling en grammatica, maar leidt geen eigen leven, weet niets van de wereld, begrijpt niet wat hij vertaalt en maakt daarom onbegrijpelijke fouten.

Wanneer ik mijn kennis van de wereld en van het Pools combineer met het grote talige geheugen en de snelle rekenkracht van de vertaalmachine, kan ik bijna in realtime met mijn Poolse vriendin schrijven. Mijn vertaalmachine en ik verbazen haar keer op keer. Ziehier het oprukkende belang van de samenwerking tussen menselijke en kunstmatige intelligentie. We moeten af van het sciencefictionidee dat kunstmatige intelligentie menselijke intelligentie gaat overtreffen. Zoals een vliegtuig heel anders vliegt dan een vogel, zo is kunstmatige intelligentie iets heel anders dan menselijke intelligentie. De nieuwe uitdaging is om die twee vormen van intelligentie optimaal te laten samenwerken.

Het belang van die samenwerking speelt in de automatisering van vervoer een cruciale rol. Hoe meer automatisering, hoe veiliger de auto’s, vliegtuigen, treinen en schepen zijn geworden. De paradox van de automatisering is echter: hoe meer automatisering, hoe crucialer het ingrijpen door de mens wanneer de denkende machine toch de fout in gaat. En die kans is er altijd, vooral bij onverwachte omstandigheden.

In de luchtvaart is een reeks ongelukken precies te wijten aan de paradox van de automatisering: het automatische systeem maakt een fout, de menselijke piloot moet ingrijpen, maar begrijpt het systeem onvoldoende, met een ongeluk tot gevolg. Al te vaak vergeten we dat elk kunstmatig intelligent systeem is bedacht en geprogrammeerd door mensen. Daarmee is het een mens-machinesysteem. Software is mensenwerk. Software heeft een ideologie, kijk maar naar Facebook of Twitter.

Ik geloof dat de komende decennia een gouden tijd worden voor intelligente machines. Die machines maken de mens niet volledig overbodig, maar gaan in symbiose met mensen samenwerken. De mens blijft de spil van die samenwerking: door zijn begrip van de fysieke wereld en van emoties, door zijn creativiteit en zingeving. Het essentiële verschil tussen menselijke en kunstmatige intelligentie is de biologie. Eén ding zullen computers en robots nooit kunnen en dat is van de apen afstammen.

Bennie Mols (1969) werkt als wetenschapsjournalist, auteur en spreker. Hij is gepromoveerd natuurkundige en afgestudeerd filosoof. Hij schrijft onder meer voor NRC Handelsblad en KIJK en publiceerde populair-wetenschappelijke boeken over natuurkunde, wiskunde, informatica en hersenonderzoek. Hij is vaste gast in het wetenschapscafé van het NTR-radioprogramma Hoe?Zo! en geeft lezingen over het menselijk brein en over kunstmatige intelligentie.