Minster van Volksgezondheid begrijpt er niets van

Mensen zijn niet gemaakt voor de leefomstandigheden van nu. Ze hebben een gigantisch aanpassingsvermogen, maar er zijn grenzen. Ons lichaam past zich aan doordat er allerlei mechanismen in aanwezig zijn, een fijne samenhang tussen allerlei boodschapperstoffen en hormonen, wat ervoor zorgt dat we op de juiste wijze op bedreigingen reageren. Dat systeem is duizenden jaren geleden ontstaan toen de mens meestal te maken had met schaarste en honger.

Van de 5000 genen die voor onze energiebalans – tussen voeding en beweging – verantwoordelijk zijn is het merendeel afgestemd op honger. Ze zorgen ervoor dat we eten wanneer er voedsel is rijk aan energiestoffen (te herkennen aan de zoete smaak en de vettige substantie) en dat we zuinig omgaan met energie en er niet zo maar mee smijten (we zijn van nature lui).

In vrij korte tijd zijn onze levensomstandigheden drastisch veranderd en wat ons ooit automatisch beschermde werkt nu bij veel mensen tegen ze. Als je een wat ongunstige mix van die van 5000 genen (een ongunstig genetisch mozaïek) hebt en je komt in omstandigheden waarin je voortdurend verleid wordt om veel zoet en vet te consumeren en te blijven kijken naar je scherm en niet te bewegen, dan is je kans groot dat je je metaboolsysteem sloopt, diabetes oploopt en grote kans hebt over een jaar of twintig een chronische invaliderende aandoening te hebben waarbij je veel zorg en hulp nodig hebt.

We kunnen het niet alleen zien aan cijfers van het toenemend gemiddeld gewicht, maar ook aan de dramatische toename van het aantal mensen dat al op jonge leeftijd diabetes type 2 krijgt, een ziekte die nog geen dertig jaar geleden ouderdomssuikerziekte genoemd werd.

Onze voedingsindustrie – van landbouw en veeteelt tot en met distributie – is erop gericht om snel en goedkoop gemakkelijk verwerkbare voeding dicht bij ons te brengen. Van één keer een product aan je verkopen kan een bedrijf niet functioneren. Dus zorgt het ervoor dat het product zo gemaakt is dat het aan alle oerwensen van de mens voldoet (vet en zoet).

In het Engels spreekt men van ‘engineered foor’, een term die dat goed omschrijft. Het wordt tot in detail uitgetest tot men overtuigd is de juiste combinatie van zoetheid, geur, vetgehalte, gevoel in de mond te hebben gevonden. Dat ligt vervolgens op de plank bij de supermarkt en we kunnen het nauwelijks weerstaan.

Bovendien wordt de verkoop bevorderd via promotie waarbij het product wordt geassocieerd met dingen die mensen aantrekkelijk vinden: gezelligheid, er goed uitzien, seksualiteit, kinderspeelgoed. Met name dat laatste is het geval bij voedingsproducten gericht op kinderen. Als een kind elf jaar is en het heeft één uur per dag tv gekeken heeft het 10.000 commercials langs zien komen. De smaak en de voorkeuren van een kind zijn zo gevormd en als het de twee gele McDonald’s bogen ziet is de voorbereiding van de vertering al begonnen – speekselvloed en plotselinge trek. Juist bij kinderen zien we dan ook de grootste toename van overgewicht, iets dat hun gezondheid levenslang kan beïnvloeden.

Wie het probleem onderkent – en dat is mogelijk als je medische vakliteratuur goed bijhoudt – die weet wat dat betekent en kan voorspellen wat het aan menselijk leed en extra behandeling en zorg gaat kosten. Zo iemand weet dat je mensen intensief moet gaan helpen om te gaan met de omstandigheden waarvoor hij niet is gemaakt. Preventie heet dat. Daarmee ben je niet klaar met een vrijblijvende campagne waarbij je mensen zegt vaker een appel te eten.

Het is voorlichting en dan met name voor de mensen die het het meest nodig hebben (kinderen, mensen met weinig inkomen, met weinig opleiding en met andere culturele achtergrond). Het is zorgen dat die mensen begrijpen dat het om hen gaat door ze er bij te betrekken. Het betekent intensief contact. Het is ook zorgen dat mensen het gevoel krijgen er zelf iets aan te kunnen doen (empowerment noemen we dat). En het betekent dat de omgeving mee moet werken en niet alleen maar verleidt. Ja, sorry, het zijn vervelende dingen voor liberale mensen die vinden dat alles mag behalve pedofilie.

Het betekent het moeilijker maken van het bevorderen van productie en verkoop van voedingsproducten die weinig voedingswaarde hebben maar wel ongezond maken. Dus geen advertenties op kinderen gericht, een extra belasting op zoete en vette producten in combinatie meer het goedkoper maken van gezonde voeding. Gezonde voeding en beweging een hoofdvak op school. En als je aan een inburgeringsexamen denkt: eerst les in wat gezond is en dan hoe je met je gezonde gezin hier in Nederland overleeft. Het betekent ook dat je je land niet moet ombouwen tot een autovriendelijk land, maar tot een mensenvriendelijk land en steden moet maken voor kinderen niet voor parkeerplekken.

Dit is allemaal vele malen betoogd en er is inmiddels een gigantische database die dit ondersteunt. Maar, wat doet de minister, de persoon die aangesteld is over onze gezondheid te waken? Ze schrapt vrijwel alle preventie op dit gebied.

Een overheid die doet of ze al het wetenschappelijk bewijs voor preventieve interventies niet heeft gelezen en het tegendeel doet, preventie schrapt en de leefomgeving gezondheidsgewijs steeds onveiliger maakt, heeft heel wat te verantwoorden. Niet alleen in een parlement dat er ook weinig van lijkt te begrijpen. Maar wel aan alle kinderen die we nu nog gemakkelijk kunnen helpen de 21ste eeuw te overleven en over 20 jaar diabetes hebben, over 30 jaar hartproblemen krijgen en over vijftig jaar met Alzheimer in een verpleeghuis moeten worden opgenomen.