Nederland staat bij het Iraanse volk in het krijt

Vrijdag vinden de presidentsverkiezingen plaats in mijn vaderland Iran. Na acht jaar komt er een einde aan het tijdperk van Mahmoud Ahmadinejad. Zijn periode als president stond voornamelijk in het teken van economische misère, oorlogstaal en schendingen van mensenrechten.

Het Westen blijft hameren op het gevaar van de nucleaire ambities van Iran en daarmee op het verder opvoeren van economische sancties tegen dat land. En Teheran blijft volhouden dat het alleen vreedzame bedoelingen heeft. Dit kat-en-muisspel is al jaren aan de gang, met het Iraanse volk als slachtoffer.

Dat volk snakt naar vrijheid en wil bescherming tegen de onderdrukking door de geestelijke leiders. De sancties hebben tot gevolg dat China en Rusland zich nu op de Iraanse markt storten. Er is in Teheran van alles te koop, als je maar genoeg geld hebt. Wat is dan het nut van de economische sancties door het Westen zonder de medewerking van landen als China en Rusland? Wel is het zinvol om vanuit de Veiligheidsraad politieke sancties op te leggen door het bevriezen van tegoeden van de leden van het regime en door het opleggen van reisverboden.

Haat De ayatollahs hebben het Iraanse volk vergiftigd met haat tegen Amerika, Israël en het Westen. Toen ik in Teheran op school zat, riepen we elke ochtend luidkeels ‘dood aan Amerika, dood aan Israël en dood aan het Westen’. Die haatgevoelens moeten eerst bij de bevolking worden weggenomen. Sancties en het dreigen met een eventuele oorlog, zorgen juist voor nog meer haatgevoelens.

Opheffing van de sancties en matiging van de toon zijn dus van groot belang. Maar de oplossing van het probleem ligt elders. Het Westen zou zich veel meer moeten bekommeren om de schendingen van de mensenrechten in Iran. De verkiezingen zijn een farce. President Mahmoud Ahmadinejad is niet meer herkiesbaar, zijn twee belangrijkste hervormingsgezinde tegenkandidaten bij de vorige presidentsverkiezingen zitten vast. Alle niet welgevallige kandidaten zijn deze keer door de opperste leider Khamenei afgekeurd. Mogelijke protesten worden bij voorbaat onmogelijk gemaakt door grootschalige intimidatie en het vastzetten van verklaarde of veronderstelde opponenten van het regime.

Dat is een veel serieuzer en directer probleem dan het kat-en-muisspel over de nucleaire ambities van Iran. De politieke machtsstrijd – met de waarschijnlijke overwinning van haviken en nucleaire hardliners die zich aan de eigen bevolking niets gelegen laten liggen – vormen immers een serieuze bedreiging voor de instabiele situatie in het Midden-Oosten. Denk in dit verband alleen maar aan Syrië.

Grove schendingen De steun aan mensenrechtenverdedigers is de topprioriteit voor het kabinet, stelt minister Timmermans. Er zijn vele mensenrechtenverdedigers die binnen en buiten Iran strijden voor een vrij en democratisch Iran. Zij hebben de steun van het Westen heel hard nodig. In die acht jaar dat Ahmadinejad aan de macht was, heeft hij zich veelvuldig schuldig gemaakt aan grove schendingen van mensenrechten en die schendingen worden er niet minder op.

In Iran circuleert het taaie gerucht dat Ahmadinejad het land zou willen ontvluchten. Ooit was hij de oogappel van Khamenei maar nu ontbeert hij elke steun. Zijn immuniteit als president is hij binnenkort kwijt en vervolging wordt niet uitgesloten. Als signaal aan al die mensenrechtenverdedigers zal het Westen zich moeten inspannen om Ahmadinejad in dat geval te laten berechten door het Internationaal Strafhof in Den Haag. Daarbij kan Nederland een relevante rol spelen. Daarvoor is nog een goede reden.

Ik roep de zaak van de Iraans-Nederlandse vrouw Zahra Bahrami in herinnering. In 2009 bracht zij een bezoek aan haar familie in Iran. Zij werd toen opgepakt tijdens een betoging tegen het regime. In 2011 werd mevrouw Bahrami geëxecuteerd. De toenmalige minister Rosenthal heeft te laat en te laks gehandeld om het leven van mevrouw Bahrami te redden. Als reactie op haar executie besloot Rosenthal slechts de contacten met Iran op ambtelijk niveau tijdelijk te bevriezen.

Minister Timmermans kan nu die grove nalatigheid van zijn voorganger herstellen door zich er in internationaal verband en in samenspraak met de EU-partners voor in te zetten dat Ahmadinejad voor het Internationaal Strafhof verschijnt. Een betere dienst kan Nederland het Iraanse volk niet bewijzen.

Dit artikel verscheen eerder bij de Volkskrant