Niet elke hoofddoekdraagster is een fundamentalist

Uit een deze week in de Opzij gepubliceerd artikel over het onderzoek van Koopmans over fundamentalisme onder moslims in West-Europa stelt Professor Ruud Koopmans dat 55% van de stellen waarvan de vrouw een hoofddoek draagt fundamentalistisch is. ‘Hoofddoek is beste voorspeller moslimfundamentalisme’ kopte het Parool in een artikel hierover. De vraag is nu of de hoofddoek echt zo’n goede indicator van fundamentalisme is. En zelfs al is dit het geval, in hoeverre is dit fundamentalisme onder de hoofddoek problematisch voor de samenleving?

Koopmans’ definitie van fundamentalisme is hierdoor vrij breed, wat mogelijk het hoge aantal fundamentalisten onder moslims deels kan verklaren, maar niet onjuist. Het terug willen gaan naar de wortels van het geloof, het geloven in slechts één interpretatie van een heilig boek en het van mening zijn dat de eigen, religieuze, regels boven de wetten van het land waarin men leeft staan zijn van oudsher goede indicatoren dat iemand fundamentalistisch gedachtegoed aanhangt.

Percentages Maar liefst 45% van de moslims in West-Europa voldoet aan deze voorwaarden, tegenover 10% van de christenen. Stellen waarbij de vrouw een hoofddoek draagt zijn voor 55% fundamentalistisch. De vraag is nu waarom het percentage fundamentalisten onder moslims zo hoog is.

Koopmans’ definitie van fundamentalisme is, zoals eerder gesteld, dus vrij breed. Maar dat betekent niet dat Koopmans’ schatting van het aantal moslimfundamentalisten in Europa zwaar overdreven is. Fundamentalistische ideeën leven wel degelijk breed onder Europese moslims. Dit valt op, en dat is niet zo heel raar. Europa is een behoorlijk geseculariseerd continent. Jaren van secularisering hebben het aantal aanhangers van religies teruggedrongen tot minderheden in sommige landen.

Publieke sfeer Religie begint in Europa steeds meer uit de publieke sfeer te verdwijnen en meer een privézaak te worden. Des te meer valt het dan op als er een religieuze minderheid is aan wie die secularisering grotendeels voorbij lijkt te zijn gegaan. Het overgrote deel van de niet-moslims is immers geseculariseerd, terwijl het aantal geseculariseerde moslims beperkt is.

In de meer religieuze Verenigde Staten liggen de verhoudingen heel anders. De meerderheid is hier christelijk, op het conservatieve af, met een grote fundamentalistische minderheid. De meeste Amerikaanse moslims hangen relatief liberale stromingen binnen de islam aan. Was het onderzoek van Koopmans in Amerika verricht dan waren de verschillen tussen de resultaten van christenen en moslims waarschijnlijk bij lange na niet zo groot geweest als in Europa. De context is dus mede een verklaring waarom de onderlinge verschillen zo groot zijn.

Rest ons de vraag of het relatief hoge aantal fundamentalisten onder Europese moslims, en onder hoofddoekdragende moslima’s in het bijzonder, problematisch is. Een grote groep fundamentalisten is nooit wenselijk, maar hoeft ook niet per definitie een bedreiging te vormen. Het is niet onwaarschijnlijk te denken dat in het post-christelijke Europa de secularisering onder moslims op den duur ook zal toenemen, en fundamentalistische opvattingen zal doen wegsmelten als sneeuw voor de zon.

Fundamentalist staat gelijk aan geradicaliseerd? Daarnaast impliceren fundamentalistische opvattingen niet dat iemand automatisch geradicaliseerd is. Zelfs onder de fundamentalisten heeft slechts een kleine minderheid echt radicale opvattingen, die ingaan tegen de wetten van het land waarin deze persoon leeft. De overgrote meerderheid van de fundamentalisten zal weliswaar bij een onderzoek aangeven dat zijn of haar religieuze regels boven de wetten van het land gaan, maar zal in de praktijk echter zich gewoon aan de wetten van dat desbetreffende land houden. En dat is waar het uiteindelijk om gaat. We mogen van iedere burger verwachten dat hij of zij zich aan de wet houdt. Gematigde religieuze opvattingen zijn daarbij wenselijk, maar geen vereiste.

Fundamentalistische opvattingen zijn, kortom, aanwezig onder hoofddoekdragende moslima’s, maar hoeven zeker niet te betekenen dat deze dames zich niet aan de regels en wetten van dit land houden. Bovendien zijn er daarnaast zat vrijzinnige, liberale, gematigd-conservatieve en conservatieve moslima’s die om uiteenlopende redenen ook een hoofddoek dragen.

Het is dus van belang om niet direct onder elke hoofddoek een fundamentalist te vermoeden. Het beoordelen van mensen als individu op basis van hun karakter, en niet op basis van de wijze waarop zij zich kleden en de associaties die dit op kan roepen, zou leidend moeten zijn bij de wijze waarop wij met elkaar omgaan in dit land. Want fundamentalistische opvattingen mogen misschien  niet wenselijk zijn, maar mensen in hokjes stoppen is dat evenmin.