Niet meer belastingheffing naar de gemeente!

In de Volkskant van dinsdag beweerde een of andere docent aan de TU Delft dat er in de politiek teveel naar historici werd geluisterd. Daarom werd het langetermijnbeleid teveel op grond van ervaringen uit het verleden gemaakt zodat er nooit eens lekker radicaal en vernieuwend werd doorgepakt. De docent wees op het gezeur over de mislukte invasie van Irak in 2003. Daarom durfde nu niemand het sturen van soldaten naar Syrië aan.

Op het gevaar af de toorn op te wekken van de voorhoede der nieuwe denkers, door deze Delftse geleerde vertegenwoordigd, wil ik toch een voorbeeld geven van hoe je de geschiedenis kunt gebruiken om tijdig van  een dwaalweg terug te keren.

Deze week viert D66 triomfen omdat deze vernieuwingsgezinde partij zulke belangrijke veranderingen heeft weten af te dwingen in het belastingplan van het kabinet. Een van die veranderingen is een verschuiving van de belastingheffing van het rijk naar de gemeente. Dan kunnen de landelijke tarieven immers nog meer omlaag. Natuurlijk zal dit niet van de ene op de andere dag gebeuren. Het wordt zelfs een taak voor het volgende kabinet, maar het principebesluit is genomen. 

Wat doet nu de persoon die niet alleen naar het koffiedik maar ook naar het verleden kijkt. Die vraagt zich af: zou de gemeente altijd de zoveelste viool hebben gespeeld bij het afromen van de inkomens? Is het wel eens anders geweest? En zo ja, waarom heeft men dat dan veranderd? 

En inderdaad: een eeuw of wat geleden speelde de gemeente een veel grotere rol in de belastingheffing. Van een landelijk fonds waaruit het lokaal bestuur werd gefinancierd was geen  sprake. Elke college moest zelf maar zien hoe ze de kas vulde. Dat deed het onder meer door gemeentelijke inkomstenbelasting te heffen.

Dat leidde tot grote ongelijkheid. Je had dure en goedkope gemeentes. Wie in een stad met een centrumfunctie woonde, betaalde het volle pond: aan het gemeentelijk ziekenhuis, aan scholen, aan sociale maatregelen, aan wegen en bruggen, aan openbaar vervoer. Dit was een reden voor welvarenden om te verkassen naar randgemeentes, die deze kosten niet hoefden te maken. Zij hielden de gemeentelijke belastingen lekker laag en dat scheelde een slok op een borrel. Sommige gemeentes vonden daar wat op door forensenbelasting te heffen van niet-inwoners die er wel hun werk of bedrijf hadden. Zij moesten de helft van de gemeentelijke inkomstenbelasting betalen terwijl zij in hun woonplaats voor het daar geldende volle pond werden aangeslagen. 

Dit was een duidelijk lapmiddel dat onbevredigend functioneerde, fraudegevoelig was en tot veel administratief gedoe leidde waar zowel de overheid als de burgers veel last hadden. Vandaar dat men in 1930 overging tot het huidige systeem met een fiscale hoofdrol voor het rijk, terwijl de gemeente een beetje kan knoeien met OZB, rioolrecht en verdere heffingen om het grootste deel van zijn budget te dekken met subsidies uit het gemeentefonds van het rijk. 

D66 wil nu de ellende van vroeger binnenhalen in de verkeerde veronderstelling dat men iets geheel nieuws introduceert. Integendeel er is niets nieuws onder de zon. Men keert terug naar een systeem dat in het verleden ondeugdelijk en oneerlijk is gebleken. 

Daarom het volgende advies aan politici die iets nieuws bedacht hebben: bekijk eerst even of het in het verleden ook al eens is gedaan en waarom men er toen mee is opgehouden. 

(Uitleg prent: De karikatuur is van Johan Braakensiek, destijds een zeer beroemd tekenaar. We zien hoe burgemeester van Karnebeek de Haagse burger onverhoeds berooft, terwijl een politieagent de andere kant op schrijft. Op zijn sjerp staat: gedeputeerde staten. De provincie Zuid-Holland hoorde toezicht uit te oefenen op het behoorlijk bestuur van het Haagse college.)

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)