Niet wegkijken, maar optreden

Waar onrecht geschiedt, niet wegkijken, maar optreden – dat is voor mij persoonlijk ‘de les’ van ‘de Joodse geschiedenis’. Optreden, eens te meer als het onrecht zich voordoet ‘in eigen kring’. Daarom ben ik met trots en overtuiging voorzitter van Een Ander Joods Geluid.

Zo’n onrecht, beter: zo’n kwaad, acht ik de bezetting door Israël van Palestina. Fysiek ver weg misschien, maar emotioneel gesproken voor mij naast de deur en onverdraaglijk. Hoe kunnen wij gedogen dat Palestijnen de uitoefening van het nationale zelfbeschikkingsrecht wordt onthouden dat Israël in 1948 voor zichzelf heeft opgeëist. Dat Israël Palestijnen afhoudt van wat zij voor Israëli’s vanzelfsprekend acht, het volle bezit van burgerlijke en politieke vrijheden, en het ‘recht van terugkeer’? Hoezo, wel voor joden ‘na 2000 jaar’ en langer, maar niet voor Palestijnen na 66 jaar, zelfs niet in de geringste mate?

Hoe kunnen wij negeren dat opeenvolgende Israëlische regeringen menen in de illegale nederzettingen op bezet Palestijns gebied te mogen doorbouwen, terwijl zij tegelijkertijd sinds 1967 tenminste 27.000 Palestijnse woningen en andere objecten hebben laten slopen? Hoe kan het dat Israël van alle internationale organisaties lid is, maar Palestina ‘straft’ als het de wens te kennen geeft te willen toetreden tot een beperkt aantal hoogwaardige internationale verdragen en conventies?

De Israëlische bezetting van Palestina is een Kwaad, en erger. De bezetting komt immers neer op het knechten, kleineren en wegjagen van een ander volk. Daarom steunt EAJG – onder voorwaarden – alles dat afbreuk aan de bezetting kan doen. Een van de wegen die daartoe open staat, is de Palestijnse en internationale BDS-beweging (Boycott, Divestment and Sanctions). Daarover bestaan evenwel in Joodse kring diepgewortelde misverstanden en vooroordelen, als zou die beweging tegen Israël gericht zijn. Die misverstanden rechtzetten is naar mijn overtuiging geboden, en zeker ook in het belang van Israël zelf.

Initiatief Om te beginnen: BDS in zijn huidige vorm is een initiatief van 9 juli 2005. Niet toevallig precies een jaar na de uitspraak van het Internationale Hof van Justitie in Den Haag over de juridische status van de afscheidingsmuur in Palestina. BDS is een politiek middel om Israël te dwingen de bezetting van Palestina rechtens te beëindigen. Het is een initiatief van het Palestijnse ‘maatschappelijk middenveld’, dat sinds 2007 wordt gecoördineerd door het Palestijnse Nationale Comité voor BDS.

Voor het initiatief sloegen drie categorieën Palestijnen de handen ineen: Palestijnen in Israël, Palestijnen levend onder de Israëlische bezetting in Palestina en Palestijnen in de diaspora, met name de Palestijnse vluchtelingen. Het initiatief vertegenwoordigde ruim 170 Palestijnse organisaties, van politieke partijen tot vakbonden en boerenorganisaties, van de vrouwenbeweging en gehandicapten tot Volkscomité’s en tal van andere maatschappelijke organisaties.

Een veelgehoord argument tegen BDS is dat uitgerekend belangen van de Palestijnen zelf – met name op werkgelegenheidsgebied – hierdoor geschaad worden en om die reden niet op brede steun onder de Palestijnse bevolking zou kunnen rekenen. Dit argument is weinig geloofwaardig, alleen al omdat het initiatief breed gedragen blijkt in alle geledingen van de Palestijnse samenleving. Het argument had al de schijn tegen, afkomstig als het is van de ‘bezettingslobby’, die zich voorheen nimmer heeft onderscheiden als voorvechter van welk Palestijns belang dan ook, en die nooit heeft willen erkennen dat het in de eerste plaats de bezetting is die de Palestijnen economisch de das omdoet. Het doet denken aan de propaganda van de Zuid-Afrikaanse regering tijdens de Apartheid, die er onvermoeibaar op wees dat de zwarte bevolking de meeste schade opliep van de boycotmaatregelen tegen Zuid-Afrika, maar de binnenlandse Apartheid verzweeg.

Wat betekent de afkorting en wat houden de begrippen in? De B staat voor boycot, de D voor desinvesteren en de S voor sancties. Het treffen van sancties is voorbehouden aan staten. Hoewel dit algemeen bekend is bestaat de neiging, opzettelijk of niet, om elke actie in het kader van BDS ‘boycot van Israël’ te noemen, ook als dit evident niet het geval is en er louter sprake is van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Een sprekend voorbeeld van dat laatste is de actie van het pensioenfonds PGGM/PFZW. Dat desinvesteerde zeven-en-een-half miljoen euro uit vijf Israëlische banken die structureel de nederzettingen en de bezetting steunden. Tegelijk heeft het meer dan 100 miljoen euro vermogen belegd in 80 Israëlische bedrijven. Toch presteerde de bezettingslobby, onder leiding van het CIDI, het om te spreken van een ‘boycot van Israël’. Als we aannemen dat het daarbij te goeder trouw was, dan is hier toch sprake van verregaand onbegrip. Het was geen boycot, laat staan van Israël. Het was desinvesteren uit de bezetting en de steun aan de illegale nederzettingen, voor alles op grond van door PGGM/PFZW gehanteerde criteria en procedures in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Terecht heeft PGGM zelf opgemerkt dat het heeft gedesinvesteerd uit de Amerikaanse supermarktketen Walmart, maar dat het daarna in niemands hoofd is opgekomen te beweren dat PGGM ‘de Verenigde Staten boycot’. De woorden van de secretaris van het NIK dat directie en bestuur van het pensioenfonds bij een bezoek van Joodse zijde ‘enige ethiek was bijgebracht’ waren er daarom niet alleen faliekant naast, maar ook nodeloos belerend.

Te vaak nog belijden Joodse organisaties op verongelijkte toon dat zij het morele gelijk aan hun zijde hebben en dat anderen zich daar naar moeten voegen, op straffe van de Joodse toorn. Zolang echter de zeven naar Zeist afgereisde Joodse organisaties hun standpuntbepaling niet herroepen, zijn zij in het BDS-debat elk apart en alle zeven gezamenlijk ongeloofwaardig, met inbegrip van de zestien bij de koepelorganisaties als CJO en NVPJ aangesloten leden.

Uitvoering Dat veel Palestijnen – als bezet volk dat nog steeds geen eigen staat heeft en wier nationale en individuele politieke en burgerlijke rechten al decennialang door Israël gedwarsboomd worden – pleiten voor een integrale boycot van Israël, hoeft niet te verbazen. Dat betekent niet dat dit de enige manier is om de Israëlische regering te bewegen de bezetting te beëindigen. BDS kan toegepast worden al naar gelang de mogelijkheden, de omstandigheden en de eigen opvattingen.

Een Ander Joods Geluid is voorstander van het desinvesteren uit en boycotten van bedrijven en instellingen die financieel of anderszins profiteren van de bezetting, maar niet van Israëlische bedrijven en instellingen als zodanig. Als die desondanks toch geraakt worden, is dat echter wel de consequentie van de verwevenheid van de bezetting en de Israëlische samenleving, die de Israëlische overheid helaas zelf heeft toegelaten, actief heeft bevorderd en in wetgeving heeft vastgelegd.

Overigens richten de Palestijnen en de BDS-beweging hun pijlen minstens zo vaak op niet-Israëlische bedrijven die de bezetting bestendigen. Bekende voorbeelden zijn de Franse multinational Veolia, het Engelse bewakingsbedrijf G4S en het Amerikaanse Caterpillar. In het verleden is ook actie gevoerd tegen het Nederlandse kraanverhuurbedrijf Riwal, dat materiaal verhuurde dat ingezet is voor het bouwen van de Afscheidingsmuur op Palestijnse grond.

Doelstellingen Over de doelstellingen van BDS circuleren deels doelbewust gecreëerde misverstanden die BDS in een kwaad daglicht moeten stellen. Voor het overgrote deel van de ondersteuners van BDS bestaat het echter primair uit een samenstel van niet-gewelddadige acties en maatregelen – tegenover een bezetting die uit zijn aard gewelddadig is – die doorgevoerd worden totdat Israël tegemoetkomt aan het Palestijnse zelfbeschikkingsrecht en het internationale recht ten volle naleeft. Dat betekent een einde maken aan de bezetting, de kolonisatie en annexatie van de Palestijnse gebieden, het verschaffen van volledige burgerlijke en politieke vrijheden, gelijkheid voor de wet van de Palestijnse minderheid in Israël en het respecteren van de rechten van Palestijnse vluchtelingen conform VN resolutie 194.

BDS is dus allereerst een middel tot het bereiken van duidelijke politieke doelen en is er niet op gericht een einde te maken aan het bestaan van Israël, zoals tegenstanders telkens beweren. De bedoeling van BDS is evenmin Israël te delegitimeren, maar wel om het verantwoordelijk te maken voor het eigen gedrag. Door zich aan die verantwoordelijkheid te ontrekken delegitimeert Israël zichzelf.

Een Ander Joods Geluid en BDS Ik acht BDS op grond van het vorenstaande van een hoger moreel gehalte dan de Israëlische bezetting, waar BDS zich tegen keert. BDS propageert geen geweld, de bezetting kan niet buiten geweld. BDS wil recht in plaats stellen van macht, de bezetting stoelt op macht boven recht. BDS heeft als einddoel vrijheid en gelijkheid voor de Palestijnen, de bezetting heeft als einddoel annexatie van Palestijns gebied, onderschikking en geleidelijke verdrijving van Palestijnen.

Het desinvesteren uit en het boycotten van de nederzettingen en de bezetting drukt voor EAJG de wens uit dat in Israël de rede zal zegevieren over de zucht naar land en de angst voor de ander en dat recht de overhand zal krijgen op chauvinisme. Het maatschappelijk verantwoord ondernemen dat wij en met ons vele anderen – ook in Israël zelf – voorstaan ten aanzien van bezet Palestina is een beweging van hoop en vertrouwen in de bereidheid van de Israëlische regering en Israëli’s om, met hulp van druk van buiten, de Palestijnen te gunnen wat voor Israëli’s al een gegeven is: een eigen land, vrijheid en recht boven macht.

Een twee-statenoplossing zal ook voor Israël bevrijding betekenen, van de zware last van de bezetting, die financieel en moreel drukt op de samenleving en de Israëlische rechtsstaat ondermijnt. Ik wil besluiten met een citaat van de grote Amerikaans-Joodse vredesbeweging Jewish Voice for Peace:

Het is de hoogste tijd voor de tegenstanders van BDS om bij zichzelf te rade te gaan. Bedenk: BDS is een weldoordacht antwoord op de gedragingen van Israël als bezetter. Met BDS doen Palestijnen en hun pleitbezorgers overal ter wereld een verregaand beroep op gerechtigheid. Niet op BDS moet de kritiek zich richten, maar veeleer tegen het beleid en de praktijken die tot BDS hebben genoopt.