Obsessie anti-overheid slaat door

Nederland heeft de afgelopen twaalf jaar zes verschillende regeringen gehad. Nieuwe verkiezingen brachten nieuwe kabinetten, met eigen ideeën over de inrichting en omvang van het ambtenarenapparaat en over de rol van de overheid. Typerend is de anti-overheid obsessie van de politiek. Keer op keer wordt bezuinigd ten koste van publieke diensten zoals onderwijs, zorg of toezicht op veilig eten.

Aan die obsessie lijkt nu ook de rechtspositie van ambtenaren ten prooi te vallen. Terwijl iedereen die even nadenkt weet dat deze rechtspositie essentieel is voor een goed werkend ambtenarenapparaat en een betrouwbare overheid.  

Een nieuw kabinet mag niet betekenen dat er ook een heel nieuw ambtenarenapparaat aantreedt. In Nederland hebben wij dat gelukkig goed geregeld. Neem de Belastingdienst: Wat er ook gebeurt in de politiek; de mensen die de aanslagen controleren, fraude aanpakken en de toeslagen uitbetalen, moeten gewoon hun werk blijven doen. Een stabiele overheid is in het belang van alle Nederlanders en een goed draaiende economie.

Slikken of stikken Aan het werk van medewerkers bij overheid worden hoge eisen gesteld. Een ambtenaar dient de overheid en werkt in het algemeen belang. Hij moet integer zijn, loyaal, mag niet altijd zeggen wat hij denkt, moet de ambtseed afleggen en trouw zweren aan de wet. Dat is allemaal terecht en leidt ertoe dat we een goed werkende en hoog gewaardeerde overheid hebben. Daarbij hoort een bijzondere rechtspositie, die ambtenaren beschermt tegen politieke willekeur en wisselvalligheid. De overheid is naast werkgever immers ook wetgever en dat maakt ambtenaren kwetsbaar, zoals de geschiedenis laat zien.

Begin jaren tachtig van de vorige eeuw besloot de politiek dat de ambtenaren drie procent salaris moesten inleveren. Maandenlange stakingen waren het gevolg, maar uiteindelijk kreeg de politiek haar zin. Zij greep eenzijdig in de arbeidsvoorwaarden in en de medewerkers bij de overheid stonden buiten spel. Het was slikken of stikken.

Na een jarenlang onderhandelingsproces over de rol van de overheid als zowel werkgever en wetgever, werd in de wet vastgelegd dat dit nooit meer mag gebeuren. Over wijzigingen van de rechtspositie van medewerkers bij de overheid moet overleg en overeenstemming met de  medewerkers zijn, via overleg met de vakbonden. De overheid als werkgever kan zo geen misbruik meer maken van haar positie als wetgever. Dat is in het belang van de ambtenaren en de samenleving.

Afbraak Tegenstanders van de bijzondere rechtspositie van ambtenaren denken dat de overheid geld kan besparen, als zij bijvoorbeeld makkelijker van ambtenaren af kan. Net als in het bedrijfsleven zouden er dan massaal nieuwe mensen kunnen worden aangenomen, tegen flexcontracten, wat kortweg betekent dat mensen hetzelfde werk doen, tegen slechtere arbeidsvoorwaarden en minder zekerheden. Resultaat: afbraak van ervaring en kennis, afbraak van echte banen, afbraak van een goed werkende overheid.

Vandaag buigt het parlement zich over deze kwestie. Ik roep de leden van de Tweede Kamer op achter de belangen te staan van ambtenaren en burgers in Nederland, en de behandeling van dit voorstel te staken totdat er met de ambtenarenbonden (formeel!) overleg over is gevoerd.

Volg Corrie van Brenk ook op Twitter