Ondernemerschap is geen alternatief voor loondienst

‘Als je niet bij een werkgever aan de slag kan, dan begin je toch gewoon als zzp-er?’ Dat is de impliciete boodschap die veel radeloze werkzoekenden de afgelopen jaren te horen hebben gekregen. Maar een werkzoekende is niet automatisch een ondernemer. Dit ‘doorschuiven’ van werkzoekenden verhult de problemen op de arbeidsmarkt.

Er is daarvoor zelfs een speciale regeling: starten vanuit de WW als zelfstandige. Werkzoekenden kunnen met behoud van uitkering proberen een onderneming op te zetten. Ook vanuit de bijstand mag je het met behoud van uitkering proberen als ondernemer. Met en zonder die regelingen zijn veel mensen, omdat ze geen baan bij een werkgever konden krijgen, als zelfstandige gestart. Denk dan aan allochtonen, herintredende vrouwen, ouderen: mensen die niet voldoen aan het ideaalplaatje van de witte jonge man met een goede opleiding.

Een aantal jaar geleden juichte ik die ontwikkeling zeer toe. Het ondernemerschap zag ik als ontsnapping uit de knellende banden van kantoor, de bureaucratie en de vooroordelen over bepaalde groepen op de arbeidsmarkt. Maar ik ben me steeds meer gaan storen aan de betekenis van het zelfstandig ondernemerschap als alternatief voor een baan. Om twee redenen. Die invulling is een belediging voor ondernemers. Ondernemers zijn mensen die risico’s willen nemen, gaten in de markt zien, die gaten vullen en met doorzettingsvermogen en handelsgeest winst kunnen maken. Het is in feite een belediging voor de echte ondernemer dat hun activiteiten worden gezien als alternatief voor een baan in loondienst. De ondernemers tegen ‘wil en dank’ doen vaak hetzelfde werk als ze deden toen ze nog in loondienst waren, maar nu voor eigen risico. Dat heet ook wel verkapt werknemersschap, maar heeft niets met ondernemen te maken.

Een tweede reden waarom ik me stoor aan het ondernemerschap als alternatief voor een betaalde baan is dat het een teken is van een slecht functionerende arbeidsmarkt en bijbehorende instituties. Het UWV en alle re-integratiebureaus lukt het bijvoorbeeld niet om oudere werkzoekenden aan een nieuwe baan te helpen. Wat doet het UWV bijvoorbeeld? Hen een cursus “Linked-Innen” aanbieden. Wat een zwaktebod. De oorzaken van een slecht functionerende arbeidsmarkt worden niet aangepakt. We weten inmiddels donders goed waarom op de arbeidsmarkt vraag en aanbod niet goed werken: vooroordelen, risico-aversie van werkgevers en ja, ook de huidige vormgeving van het ontslagrecht, die vooral schijnzekerheid biedt, duur is, en de zwaksten op de arbeidsmarkt niet beschermt, maar uitsluit. En tegen die zwaksten wordt gezegd, blijf maar in de bijstand of start als ondernemer.

Het nieuwe kabinet heeft helaas besloten om niets aan de arbeidsmarkt te doen. Wel zal de zelfstandigenaftrek geleidelijk worden beperkt en omgezet in winstvrijstelling, zodat de fiscale faciliteiten beter worden gericht op de echte ondernemers die winst maken. U raadt het al, de ondernemers ‘tegen wil en dank’ zullen het lastig krijgen, omdat de zelfstandigenaftrek een doekje voor het bloeden was om het hoofd net boven water kunnen houden. Voor hen wordt de route naar het eerste alternatief, gewoon een baan in loondienst niet verbeterd. Of het kabinet alsnog wat aan de oorzaken van een slecht functionerende arbeidsmarkt durft te doen hangt echter af van de macht van de gedogende partij…

Dit artikel verscheen eerder op Myler.nl.