Ongelijke verhoudingen in het Sinterklaasfeest

Het Sinterklaasfeest wordt niet gevierd met de intentie mensen te kwetsen. Toch gebeurt dat. Hoe komt dat? De stereotypes die gebruikt worden representeren een archaïsche hiërarchische verhouding tussen blanke man en zwarte knecht.

Niet alleen is de blanke een man en oud, wijs en altruïstisch, en personifieert daarmee een oud-christelijk mannelijkheidsideaal (waar we sinds recente ontwikkelingen binnen de Katholieke Kerk wellicht vanaf willen); de knecht is zwart, van onbepaald geslacht en is een all together jolige entiteit die onvoorwaardelijk (maar veelal knullig) ten dienste staat van de blanke man.

Daarmee bestaat binnen de Sinterklaaslegende geen ruimte voor een geëmancipeerde knecht: een die haar/zijn identiteit bepaalt aan de hand van haar/zijn geslacht, culturele achtergrond, autonomie en zelfbeschikking, en verbondenheid met anderen op voet van gelijkwaardigheid. Waarden die we graag in kinderen terugzien. Kinderen snappen wellicht deze verhoudingen en waarden niet. Dat hoeft ook niet. Ze internaliseren de ongelijke verhoudingen die hen feestelijk worden voorgeschoteld als zoete koek.

Door het vieren van het Sinterklaasfeest vieren we onbedoeld ongelijke verhoudingen. Hoe leuker we het maken, hoe hardnekkiger die verhoudingen deel zullen blijven uitmaken van de perceptie van onze leefwereld. We leren kinderen dat het leuk is dat een blanke man wordt omringt door identiteitsloze zwarte knechten. Door krampachtig vast te houden aan ‘het authentieke karakter’ van dit volksfeest, zeggen de voorstanders van een onveranderd Sinterklaasfeest dat het representeren van discriminerende verhoudingen niet kwalijk is. Dat mag, maar getuigt geenszins van beschaving.

Beschaving is namelijk in hoeverre een cultuur recht wil doen aan de ander. Nederland is vol van deze anderen: mensen die zich elk jaar opnieuw schamen, gekwetst voelen en geconfronteerd worden met hun onmenselijke geschiedenis. Het zou Nederland niet misstaan dit geluid serieus te nemen en hier iets aan te willen doen.

Hoe kan het toch dat Nederlanders zich zo druk maken om hoe Rusland omgaat met LGBT’s, wanneer nadenken over hoe het Sinterklaasfeest gezuiverd kan worden van discriminerende elementen als een belediging jegens ‘onze’ cultuur wordt ervaren? Is onze cultuur niet ook dat we zorg dragen voor elkaar? Dit binnendijkse volk gaat prat op haar tolerantie, begrip, vooruitstrevendheid en zorg voor de ander. Als we daar geloofwaardigheid aan willen toevoegen moeten we die overtuigingen ook in actie omzetten.