Oorlog is altijd falen van diplomatie

Poetins verdeel-en-heers-politiek is de laatste tijd ongekend succesvol gebleken; de NAVO-landen zijn verdeeld over eventuele wapenleveranties aan het Oekraïense leger, binnen de Europese Unie flirt de Hongaarse premier Orbán openlijk met Poetin en ondertussen wordt de ene na de andere Russische straaljager het Europese luchtruim uit geëscorteerd. Zoals André Gerrits van de Universiteit Leiden terecht samenvat: ‘Poetin poogt de regionale en mondiale macht en betekenis van Rusland te herstellen door confrontatie met het Westen.’

Dezelfde Europese Commissie geeft in een rapport aan dat de culturele diplomatie in Europa behoefte heeft aan een impuls om deze waarden in de praktijk te brengen. Be careful what you wish for, want de Russische dreiging heeft niet alleen het bestaansrecht van de NAVO nieuw leven ingeblazen, het moet ook de wederopstanding van de Europese culturele diplomatie kunnen zijn. Juist door te lobbyen voor waarden als mensenrechten, diversiteit en gelijkheid, onderscheiden we ons van een non-liberale autoritaire kleptocratie zoals Rusland. De Europese Unie moet niet meegaan in de retoriek van voornamelijk Britse en Amerikaanse conservatieven, die aansturen op wapenleveranties en daarmee indirect uit zijn op een gewapend conflict.

Het moment voor deze diplomatieke lobby is nu: de dagen waarop het een stilte ná de storm lijkt te zijn. Nu de Russisch-gezinde separatisten hun ‘overwinning’ hebben geboekt in Debaltseve, en nu de Krim, los van de Europese sancties, geen onderwerp van gesprek meer is, heeft Poetin wat hij wil. Dit geeft de Europese Unie de ruimte om actief een strategie op te zetten met de focus op vrede, handel, energie, mensenrechten en een helder beleid aangaande aspirant-lidstaten in ‘Russische invloedssfeer’. Dit zijn veel verschillende onderwerpen, maar de Europese lobby zoekt zelf naar een impuls voor haar waarden en juist nu krijgt het een uitgelezen kans om zichzelf te bewijzen.

Geweldloze oplossing Door duidelijk te maken dat de EU uit is op een geweldloze oplossing en het voorkomen van slachtoffers in tegenstelling tot uitbreiding, geven we Poetin de kans om zonder binnenlands gezichtsverlies in te stemmen met een diplomatiek-strategische oplossing. Hij hoeft dan immers niet te vrezen voor meer EU aan de grens, terwijl de EU haar reeds bestaande samenwerkingsbeleid met deze landen voort kan zetten.

De bittere Russische pil De Europese Unie zal voorlopig de bittere Krim-pil moeten slikken en uitgaan van de huidige situatie van autonomie in Luhansk en Donetsk, maar dat is altijd een krachtiger signaal dan voortborduren op oorlogsretoriek en een voorzetting van het conflict met meer slachtoffers en steeds zwaardere wapens. Tegelijkertijd kan de Europese Unie zich richten op de vervolgstappen en een functionele samenwerking met Rusland. Dit is nodig, want de tijd van de zelfmedelijdende post-Sovjetstaat is nu echt voorbij.