Oost-Europees verdriet telt nauwelijks mee

De Muur is overal. Hoewel het tegenwoordig lastig is om overblijfselen van hét symbool van communistisch Europa te bekijken, is dankzij de vele verhandelingen over de val van de DDR de Muur opnieuw voelbaar. En dat is goed. 9 november, de dag van de Muur. Alle reportages van de afgelopen dagen helpen ons herinneren dat termen als Oost en West van voor ’89 waren. Das war einmal. Toch? Opvallend is echter dat de markeringen van vijfentwintig jaar vrijheid voor Polen en Hongarije (respectievelijk juni en oktober van dit jaar) nauwelijks de belangstelling trokken van onze nationale media. De aandacht voor de Europeanen uit het oosten beperkt zich doorgaans tot berichten die vooroordelen bevestigen met koppen als: Hongaars netwerk mensenhandel opgepakt (De Volkskrant), Poolse baby geboren met hoge alcoholpromillage in bloed (Metro) en Roemenië stuurt criminelen naar Nederland (Telegraaf).

Vooruitgang of stagnatie? Natuurlijk, ik weet hoe de journalistiek werkt. Er is een regeltje over fysieke afstand en gevoelsafstand. Een schutter die op straat in Los Angeles (bijna negenduizend kilometer van Amsterdam vandaan) vijf willekeurige mensen vermoordt is voor ons Nederlanders interessanter dan dertig doden bij een gasontploffing in Minsk, Wit-Rusland (iets meer dan vijftienhonderd kilometer van onze hoofdstad). De één sluimert een week in onze journaals, de ander krijgt op een rustige dag een berichtje van een paar regels toegewezen in het buitenlandkatern. Oost-Duitsland is zowel fysiek als voor ons gevoel dichterbij dan Polen, Hongarije of Bulgarije en Roemenië. Ik bedoel, het gaat om onze buren waarvan we hebben leren houden, maar we mogen de worstelingen van de rest van oud-communistisch Europa niet vergeten. Of erger nog: stelselmatig verwaarlozen. Vrijwel alle negatieve typeringen van Oost-Europeanen vinden hun oorsprong in het communistische verleden, dat maar nooit echt geschiedenis wil worden.

Na de Muur houdt Europa niet op. Een groot deel van het oude Oostblok hoort nu bij onze Europese Unie. Iets te snel misschien, maar het is een goede reden om elkaar beter te leren kennen. Helaas weten we te weinig van deze nieuwe Europeanen. Alcohol, baantjespikkers, bandieten, zulk werk. De Roemenen, Bulgaren en Polen moeten het doen met berichten als Nieuwe fraude Oost-Europeanen . De presidentsverkiezingen bijvoorbeeld, die op dit moment bezig zijn in Roemenië, krijgen nauwelijks aandacht. Terwijl er nogal wat vanaf hangt, ook vanuit Nederlands oogpunt. Nederland is namelijk veruit de grootste investeerder in Roemenië. Honderden Nederlandse bedrijven vestigden zich in het land. De verkiezingen zijn extra interessant door de brute executie van Nicolae Ceaușescu en zijn vrouw, deze Kerstmis vijfentwintig jaar geleden. De huidige topfavoriet neigt naar corruptie, de uitdager naar voorzichtige verandering. Het is kiezen tussen vooruitgang of stagnatie. De Nederlandse media publiceren er niet over.

De Muur is slechts opgeschoven De Muur is naar beneden gehaald, maar van bruggen bouwen is amper sprake. Er is nog steeds een muur die Europa in tweeën deelt. Er zitten wel deuren in het bouwwerk, voor de geïnteresseerden die een recreatieve oversteek willen wagen, en je kunt er met moeite overheen spieken, maar de informatie? Die stokt achter de goed geïsoleerde muur die Gevoelsafstand heet. Het is voor mij even onbegrijpelijk als de amusementsindustrie alhier. Waarom worden Amerikaanse films gretiger afgenomen dan de Franse, Italiaanse, Poolse of de Roemeense cinema? De producties van onze buren vinden we maar vreemd, maar de zoveelste Hollywood-romance kijken we massaal weg. Alleen daardoor al haalt de gevoelsafstand de fysieke afstand nooit in. Amerika blijft dichterbij dan Oost-Europa.

Voor ’89 waren we meer begaan met de landen in het Oosten dan nu. Toen vonden we ze sneu, nu hekelen we hun corruptie en armoede. We verwachten dat ze aanhaken. Kom op zeg, het is alweer vijfentwintig jaar geleden. Hup, hup! Maar zo’n transitie is niet makkelijk. Zelfs in Oost-Duitsland is het niet vanzelf gegaan, zo leren de vele documentaires en artikelen ons de afgelopen weken. Hongarije neigt op dit moment naar het Oosten, Tsjechië heeft een terugval, Roemenië staat op een kruispunt. Maar we begrijpen het hier niet. Ons bed staat er te ver vandaan en de televisie in onze slaapkamer vertoont opnieuw Grease .

Stefan Popa is schrijver en van half Nederlandse en half Roemeense afkomst. Zijn debuutroman Verdwenen grenzen – wat zich deels in Roemenië afspeelt – verscheen begin dit jaar. Volg hem op Twitter (@SCPopa) en via zijn website (www.stefanpopa.nl)