De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen
Open Access is het medicijn tegen een elitaire meritocratie!
•
Als we in naam van de maatschappij ergens in investeren, is het ook van belang dat zij hiervan kan profiteren
Na het tragische overlijden van internetpionier Aaron Swartz is de discussie over Open Access weer opgebloeid. Open Access komt voort uit de nieuwe technische mogelijkheden van het internet. De Open Access-beweging wil informatiestromen zoals wetenschappelijke artikelen zonder beperkingen beschikbaar stellen.
In het bijzonder gaat het hier om het online beschikbaar stellen van deze informatie. In het huidige model wordt veronderstelt dat de auteursrecht hebbende toestemming dient te geven voor de beschikbaarheid. Dit model is momenteel van belang in de wetenschappelijke wereld, waar het onveranderd houden van de inhoud van een werkstuk als referentie voor verder werk van groot belang is.
Wetenschap gefinancierd met publiek geld Veel onderzoek wordt deels of volledig uit publieke middelen betaald. De wetenschap is dan ook belangrijk voor een bloeiende kenniseconomie. Helaas kan de burger deze resultaten momenteel enkel tegen buiten proportionele betaling inzien. Dit is de wereld op zijn kop! Als we in naam van de maatschappij ergens in investeren, is het ook van belang dat zij hiervan kan profiteren. Het is tijd dat de burger toegang krijgt tot de enorme schat aan wetenschappelijke artikelen die zij zelf betaald heeft. Zodoende kunnen we een werkelijke kenniseconomie creëren.
Beter presterende wetenschap Een tweede argument voor Open Access is de verbetering van de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek. Dankzij Open Access kunnen veel meer mensen wetenschappelijke publicaties controleren. Dit maakt de kans op Diederik Stapel praktijken aanzienlijk kleiner. Wetenschappers kunnen hun claims beter onderbouwen wanneer barrières worden weggenomen. Door artikelen vrij te geven kunnen wetenschappers sterker literatuuronderzoek afleveren, wat zorgt voor een stevig fundament onder het artikel.
Daarnaast is het voor onderzoekers belangrijk dat hun artikelen gelezen worden. Juist het verspreiden van resultaten is de basis van de universitaire wereld. Aan het aantal verwijzingen naar een artikel wordt de impact van het onderzoeksresultaat vaak gemeten. Zodoende is het zelfs voor de prestige beter als een artikel vrij beschikbaar is, in plaats van verstopt achter een betaalmuur.
Open Access zorgt ervoor dat er geld vrij komt voor de noodzakelijke investeringen in de wetenschap. Universiteiten hoeven immers niet meer veels te dure licenties aan te schaffen van hun onderzoeksbudget. Dit sluit aan bij de ambitie van Nederland om bij de sterkste kenniseconomieën van de wereld te behoren.
Veel wetenschappelijke tijdschriften leveren zelf praktisch geen bijdrage aan de wetenschap. Artikelen worden gratis afgestaan door onderzoekers aan de uitgever. Ook de reviews worden vaak kosteloos gedaan door andere onderzoekers. De uitgevers verdienen momenteel het geld aan het wetenschappelijk onderzoek. Zeker in de tijd van het internet is de functie van de uitgever, die vroeger nodig was om onderzoekers bij elkaar te brengen, sterk teruggebracht tot lay-out en drukwerk, dat steeds vaker onnodig is.
Auteurs kiezen voor Open Access De Nederlandse Universiteiten zien toekomst in Open Access. De Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW), SURF Share, de Nederlandse universiteiten en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) hebben begin 2006 de database NARCIS opgezet. NARCIS is een database waarbij je makkelijk Nederlandse wetenschappelijke artikelen kunt terugvinden. In de database zijn velen wetenschappelijke artikelen terug te vinden afkomstig van alle Nederlandse universiteiten.
De NARCIS-database bevat ruim een half miljoen publicaties waarvan tweehonderdduizend Open Access publicaties zijn. De reden waarom sommige wetenschappers nog niet de publicaties Open Access publiceren is omdat wetenschappers vaak afhankelijk zijn van bekende en gerenommeerde tijdschriften. Het publiceren in bekende tijdschriften is bij subsidieverstrekkers als de overheid vaak zelfs een vereiste. Het tegenstrijdige hiervan is dat door deze manier van publiceren andere wetenschappers en het publiek minder makkelijk toegang krijgen tot onderzoek dat vaak met belastinggeld is betaald.
Wetgeving In oktober 2003 is in Berlijn de Berlin Declaration on Open Access tot stand gekomen. De verklaring zorgt ervoor dat onderzoeksresultaten kosteloos toegankelijk worden voor het publiek. Het gaat hierbij uitsluitend om de onderzoeksresultaten, maar de verklaring roept onderzoekers ook op ruwe data en ander materiaal te publiceren zodat anderen dit kunnen raadplegen, gebruiken en verder verspreiden. Inmiddels hebben veel wetenschappelijke organisaties, waaronder alle Nederlandse universiteiten, de verklaring ondertekend.
Auteursrecht Naast de gerenommeerde tijdschriften dient Open Access de uitdaging met het auteursrecht aan te gaan. In de digitale samenleving staat momenteel het kopiëren centraal. Dit botst met de auteurswet uit 1912 toen er nog geen internet was. Lawrence Lessig gaf op 9 januari 2010 ter gelegenheid van zijn eredoctoraat aan de UvA een lezing over auteursrecht in de digitale samenleving. Hij noemt het auteursrecht ‘the elephant in the room’ . Het probleem op het internet is dat het auteursrecht niet te handhaven is, doordat men gemakkelijk alles kan kopiëren. Daarmee is nagenoeg elke handeling rond een werk auteursrechtelijk relevant en daarmee problematisch.
Conclusie Open Access biedt enorme kansen voor de wetenschap en de maatschappij. Door Open Access kan de wetenschap veel beter presteren, komt publiek geld ten goede aan de maatschappij en wordt investeren in onderzoek weer mogelijk. Het is tijd dat we deze kansen grijpen en ons niet meer laten leiden door ouderwetse beperkingen. Er zijn echter nog veel problemen die moeten worden overwonnen voordat de maatschappij kennis vrij met elkaar kan delen. Gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften die momenteel veel macht hebben door hun positie verdienen een hoop geld. Dit soort tijdschriften zitten niet te wachten op Open Access. Dit zou namelijk betekenen dat hun inkomsten drastisch verminderen. Daarnaast geeft Open Access een schoolvoorbeeld waarom het auteursrecht inmiddels achterhaald is en niet werkt in de digitale samenleving. Kortom, Open Access is het medicijn tegen een elitaire meritocratie!
Praat mee
0/1500