Palestijnen hebben geen partner voor vrede

Morgen vinden in Israël parlementsverkiezingen plaats. De uitslag zal van grote invloed zijn op de kansen een vreedzame oplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict te vinden. Voor de internationale gemeenschap is glashelder hoe dat conflict opgelost moet worden: via een twee-statenoplossing. Twee staten, Israël en Palestina, die in vrede en veiligheid naast elkaar bestaan.

De Nederlandse regering en de Europese Unie hebben duidelijk voor ogen hoe die oplossing gestalte moet krijgen. Zij hanteren daarvoor de volgende “parameters”: een levensvatbare Palestijnse staat, naast Israël, op basis van de grenzen van vóór 1967 (de internationaal erkende de facto grenzen tussen Israël en de bezette Palestijnse gebieden). Grenscorrecties zijn alleen mogelijk, indien beide partijen daarmee instemmen. West-Jeruzalem als hoofdstad van Israël, Oost-Jeruzalem als hoofdstad van Palestina.

Een handjevol kleine partijen in het linkerspectrum van de Israëlische politiek omarmt deze parameters. In de laatste regeerperiode bekleedden zij niet meer dan 14 van de 120 zetels. Alle andere partijen wijken van de parameters af. De centrumpartijen, waaronder de Arbeiderspartij, Kadima en de nieuwe partijen Yesh Atid en Hatnuah zijn weliswaar voorstander van een Palestijnse staat, maar vinden dat de grote nederzettingen, die deels diep in Palestijns gebied liggen, bij Israël ingelijfd moeten worden – ten koste van de levensvatbaarheid van de beoogde Palestijnse staat. De grenzen van 1967 wijzen zij af.

Yesh Atid is er bovendien tegen dat het bezette Oost-Jeruzalem aan de Palestijnen zou worden teruggegeven. Net als de partijen ter rechterzijde draagt lijsttrekker Yair Lapid het extreemrechtse mantra uit dat Jeruzalem de eeuwige, onverdeelde hoofdstad van – alleen – Israël is.

Likud De sleutelpartij in het rechterspectrum is de Likud-partij van premier Netanyahu. In juni 2009, kort na de vorige verkiezingen, hield Netanyahu een toespraak op de Bar-Ilan universiteit, waarin hij voor het eerst aanstalten maakte het principe van de twee-statenoplossing te steunen.

Degenen die dachten dat Netanyahu het serieus meende en namens zijn partij sprak, werden onlangs door prominente Likud-politici uit de droom geholpen. Zo verklaarde Likud-minister Gideon Sa’ar: “Twee staten voor twee volkeren maakte nooit deel uit van Likud’s verkiezingsprogramma.” Likud-parlementariër Tzipi Hotovely zei: “Wij zijn tegen een Palestijnse staat. De Bar-Ilan toespraak was een tactische toespraak.”

Met “wij” bedoelde Hotovely de Likud-partij. En inderdaad, een beginselprogramma van Likud stelt:

The Government of Israel flatly rejects the establishment of a Palestinian Arab state west of the Jordan river. […] The Palestinians can run their lives freely in the framework of self-rule, but not as an independent and sovereign state.”

Extreemrechts Net als Likud is ook Yisrael Beiteinu, de extreemrechtse partij van voormalig minister van Buitenlandse Zaken Lieberman, tegen een Palestijnse staat. Met enkele (ultra)nationalistische en religieuze partijen vormden Likud en Yisrael Beiteinu in de vorige regeerperiode de regering.

In een recent hoofdredactioneel commentaar beoordeelde de gezaghebbende Israëlische krant Haaretz die regering op niet mis te verstane wijze:

Its foreign policy focused on expanding the settlements, avoiding negotiations with the Palestinians and reviving the idea of annexing the occupied territories. […] Its domestic policies were characterized by pure nationalism, harassment of the Arab minority, politicization and militarism in the education system, and bringing initiatives to destroy the Supreme Court and weaken the free press.

Het is moeilijk voor te stellen, maar uiterst waarschijnlijk: de volgende Israëlische regering zal nóg extremer zijn dan de vorige. Likud en Yisrael Beiteinu nemen met een lijstverbinding aan de verkiezingen deel. De gezamenlijke kieslijst is doorspekt met radicale kandidaten. “Van de 35 topkandidaten op de Likud-Beitenu lijst zijn er nu 32 verklaard tegenstander van een Palestijnse staat”, schreef de Volkskrant.

Tel daarbij op de radicalisering van het rechtse blok die het gevolg is van de snelle opkomst van Habayit Hayehudi. Deze partij is niet alleen gekant tegen een Palestijnse staat, maar pleit openlijk voor annexatie van de zogenaamde C-gebieden, waarin Israël na de Oslo-akkoorden volledig controle heeft behouden. Die gebieden beslaan 62% van de Westelijke Jordaanoever.

Dat Habayit Hayehudi het op de C-gebieden gemunt heeft, is geen toeval. Partijleider Naftali Bennett is voormalig directeur van de Yesha Council, de koepelorganisatie van de nederzettingen. De nederzettingen liggen in de C-gebieden. Premier Netanyahu liet de nederzettingen de afgelopen jaren explosief groeien. Maar Habayit Hayehudi is de kolonistenpartij pur sang.

Tegen deze achtergrond stemt de verwachte verkiezingsuitslag pessimistisch. Alle peilingen voorspellen dat de combinatie Likud-Beiteinu als grootste uit de bus komt. Likud en Yisrael Beiteinu halen minder zetels dan in 2009, maar door de sterke groei van Habayit Hayehudi zal het rechtse blok de meerderheid behouden. Likud-leider Netanyahu kan dan opnieuw premier worden van een regering van extreme partijen, met inbegrip van de pro-annexatie partij Habayit Hayehudi.

Veel Israëlische politici en woordvoerders verwijten de Palestijnen generaliserend dat zij geen vrede willen. Een gotspe. De Palestijnse Autoriteit en de PLO, Israëls officiële onderhandelingspartner, omarmen de twee-statenoplossing nadrukkelijk, in overeenstemming met het internationaal recht en de parameters die de Nederlandse regering en de EU hanteren.

De krachten die de Israëlische politiek domineren en die Israël officieel vertegenwoordigen, worden daarentegen steeds militanter en offensiever in het ondergraven van de twee-statenoplossing. Het zijn de Palestijnen, die geen partner voor vrede hebben.

Martin Siepermann is politicoloog en directeur van stichting The Rights Forum. The Rights Forum zet zich in voor een rechtvaardig Midden-Oosten beleid van de Nederlandse regering en de EU.