Poetin is Rusland niet

Sinds Rusland’s gewelddadige inlijving van de Krim en invasie van Oost-Oekraïne wordt vaak president Poetin’s overweldigende populariteit onder de Russische bevolking benadrukt. Opiniepeilingen tonen steunpercentages van meer dan 80 procent. Ook in het Westen zijn er die daaruit concluderen dat Poetin’s beleid een uitdrukking is van wat de Russische bevolking écht wil.

Ervaren onafhankelijke Russische waarnemers als Andrey Piontkovsky en Andrey Illarionov benadrukken echter dat zulke telefonische peilingen met de nodige korrels zout moeten worden genomen. Als gevolg van zeventig jaar Sovjet-ervaring en vijftien jaar leven in Poetin’s autoritaire Rusland, geven geënquêteerden vaak antwoorden waarvan ze denken dat de vragensteller ze wil horen.

Misinformatie Maar wezenlijker is dat Russen via de alomtegenwoordige staatstelevisie en privé-zenders van Kremlin-gelieerde oligarchen al jaren uitsluitend nieuws te zien krijgen dat uit de Kremlin-koker komt. Daardoor heeft de gemiddelde Rus een totaal vertekend beeld van wat er zich in zijn eigen land en daarbuiten afspeelt. Het is ergens wel begrijpelijk dat er in het Westen nog altijd mensen zijn die gewoonweg niet kunnen geloven dat de verdraaiing van de werkelijkheid en vuilspuiterij over het Westen in Russische media zulke proporties heeft aangenomen. Maar ze zouden echt eens met een Russisch-spreker de programma’s van Pervi Kanal, Rossyia TV, NTB of NTV moeten bekijken. Of sites moeten bezoeken die de meest flagrante Russische nieuws-falsificaties bijhouden.

Toen Vladimir Poetin in 2000 president Boris Jeltsin opvolgde had hij de mogelijkheid om Rusland heel geleidelijk te laten evolueren in de richting van een min of meer democratisch functionerend land waar de wet bepalend zou zijn en niet het recht van de sterkste. Hij koos echter voor een radicaal andere weg. In haar verhelderende en informatieve boek ‘Putin’s kleptocracy’ (‘Poetin’s dievenstaat’) van september 2014 legt Professor Karin Dawisha uit waarom dat eigenlijk ook niet anders kon.

Web van criminaliteit en corruptie Vanaf het begin van zijn politieke loopbaan in Sint-Petersburg in 1991 zat KGB-agent Poetin al verstrikt in webben van criminaliteit en corruptie met andere (oud-)agenten van die dienst. In die tijd werd in het Westen nogal grappend en meesmuilend gedaan over zijn KGB-banden. Dawisha’s studie laat echter zien wat een kolossale blunder het van Westerse politici is geweest dat zij niet veel eerder Poetin’s ware aard hebben onderkend of, misschien juister, hebben willen onderkennen.

De gemiddelde Russische kijker ziet op televisie nooit iets over de onvoorstelbare illegale verrijking door Poetin en de kliek getrouwen rondom hem, over de deplorabele sociaal-economische toestand van het Rusland buiten de grote steden of over de verwaarloosde modernisering van de industrie. Hij hoort niets over officiële VN-conclusies dat er nooit echte problemen zijn geweest met etnische Russen in Oost-Oekraïne, niets over Oekraïense Joodse organisaties die Poetin’s beschuldigingen van ‘fascisme’ en ‘antisemitisme’ in Kiev resoluut van tafel veegden, niets over de massale Russische militaire steun aan de ‘separatisten’ in Oost-Oekraïne of de honderden gesneuvelde Russische soldaten in die regio. Hij krijgt nooit te horen wat Russische oppositie-vertegenwoordigers écht te zeggen hebben en hoort niets over de falsificaties van parlements- en presidentsverkiezingen.

Beter opgeleide en geëngageerde Russen weten daarentegen heel goed wat er in hun land voorvalt. Via actief en creatief zoeken vinden zij op de weinige onafhankelijke nieuwssites gedegen achtergrondinformatie, evenals op de blogs en sociale media van de kleine groep oppositiefiguren die hun mond nog durven open te doen.

Het is dus pertinent onjuist om te stellen dat president Poetin ten aanzien van Oekraïne en het Westen een beleid voert dat de overgrote meerderheid van de Russische bevolking écht wil. Rusland’s buitenlands beleid zou er wezenlijk anders uitzien als de bevolking over feitelijke informatie beschikte, indien er een open publieke discussie kon plaatsvinden en parlement en president verkozen waren in eerlijke en vrije verkiezingen. In zulke omstandigheden zou een militaire inlijving van de Krim en massale militaire steun aan Oost-Oekraïense ‘separatisten’ ondenkbaar zijn.

Het is ook in het belang van het Westen dat de informatievoorziening van de gewone Rus verbetert. Dat is uiterst moeilijk te realiseren, want hij zit muurvast in zijn televisiegewoontes en heeft een groot vertrouwen in de gevestigde Russische zenders. Westerse landen zullen een gecoördineerde informatie-actie moeten opstarten via uitzendingen in het Russisch door hun publieke radiozenders. Daarnaast verdienen plannen van de Europese Unie voor een televisiezender in het Russisch alle steun. Ook valt er te denken aan uitnodigingen aan zorgvuldig geselecteerde Russen. Dit alles blijven slechts, noodzakelijke, druppels op een gloeiende plaat. Zonder een verscherping van economische sancties en nu helaas ook militaire steun aan het Oekraïense regeringsleger zal er zeker geen einde komen aan de Russische agressie.