Politiediscriminatie stoppen?

Nederland heeft een groot probleem rondom discriminatie door de politie, gaf Amnesty International twee jaar geleden na onderzoek aan. De korte video ‘Mohammed onderzoekt etnisch profileren’ die deze week verschijnt maakt duidelijk wat een grote groep Nederlanders regelmatig moet doorstaan door inadequaat politieoptreden. Wat kunnen we hieraan doen?

In 2013 trok Amnesty International aan de bel over discriminatie door de Nederlandse politie. Amnesty gaf aan dat ‘etnisch profileren’ een vorm van discriminatie is en daardoor in strijd met mensenrechten. En dat dit het vertrouwen in de politie schaadt en criminaliteitsbestrijding minder effectief maakt.

Actie-organisatie Blikopeners (voorheen Doetank) publiceert aanstaande donderdag ‘Mohammed onderzoekt etnisch profileren’ , een korte film om duidelijk te maken wat voor schade een grote groep Nederlanders ondervindt door inadequaat politieoptreden. Mo Anouar, een jonge Rotterdammer, onderzoekt in de film waarom hij zo vaak gestopt wordt door de politie. De filmmakers laten zien dat stelselmatige aanhouding van Marokkaanse Nederlanders, hoewel deze groep inderdaad is oververtegenwoordigd in criminaliteitsstatistieken, vooral negatieve effecten heeft. Dit ondermijnt het vertrouwen in de politie bij de grote groep die steeds ten onrechte staande wordt gehouden.

93 procent

In de media horen we dat Marokkaans-Nederlandse jongeren ‘vijf keer zo vaak’ crimineel zijn als autochtone jongeren. Hier kan je allemaal kanttekeningen bij plaatsen. Bijvoorbeeld dat het ‘crimineel’ zijn niet wordt verklaard door het ‘Marokkaans’-zijn, maar door factoren als inkomen en opleidingsniveau. De film ‘Mohammed onderzoekt etnisch profileren’ kiest een hele andere invalshoek. Allereerst de cijfers: volgens het CBS is anderhalf procent van de autochtone jongeren ‘crimineel’, en van de Marokkaans-Nederlandse jongeren zeven procent. Vervolgens is de vraag: verplaats je eens in de 93 procent van de Marokkaans-Nederlandse jongeren, normale jongeren, die ten onrechte worden afgerekend op gedrag van de ‘zeven procent’ groep met dezelfde etniciteit.

Mohammed laat in de film zien hoe hij bij binnenkomst bij het Rotterdamse Feyenoord stadion wordt tegengehouden om gefouilleerd te worden, terwijl anderen mogen doorlopen. Andere allochtone geïnterviewde geven verschillende voorbeelden: elke week twee keer aangehouden worden op straat, en van de politie te horen krijgen: ‘Wat doe je hier?’ Of door drie motoragenten ingeklemd worden als je met twee vrienden uit de moskee naar huis loopt. Het resultaat: een boete voor een ‘samenscholing’.

Onschuldige mensen

Stel je eens voor dat je twee keer per week wordt aangehouden op straat. Dat je om de haverklap ten onrechte te maken krijgt met repressie door de politie, steeds wordt gecontroleerd, met wantrouwen wordt benaderd, onheus bejegend, enzovoorts. Stel je eens voor wat je van mensen vraagt die dit steeds moeten ondergaan. Honderdduizenden Nederlanders worden door dit soort zaken geraakt. Als onschuldige mensen zonder duidelijke reden steeds met repressie van de politie te maken krijgen, kan dit juist ongewenst gedrag in de hand werken. Het drukt mensen in een hoek en zorgt voor spanningen in de samenleving. Ook is het zorgelijk als een grote groep integere burgers het gevoel heeft niet op de politie te kunnen vertrouwen, vanwege de maatschappelijke taak van de politie richting de samenleving.

Toch is een veelgehoord geluid: is het niet gewoon logisch en goed dat de politie etnisch profileert? Nee, zegt bijvoorbeeld criminoloog Frank Bovenkerk in de film ‘Mohammed onderzoekt etnisch profileren’. De politie moet zich niet laten leiden door onderbuik gevoelens onder de Nederlandse bevolking, maar moet puur op criminele risico’s afgaan. Hij haalt Duitsland als voorbeeld aan waar politieagenten redenen voor elke aanhouding op een formulier moeten invullen en hierbij niet slechts etniciteit mogen noemen.

Vooroordelen

Vooroordelen zitten in ons allemaal, bleek al uit het (ook door Blikopeners geproduceerde) experiment in de film ‘Zwart van Roet’ . In deze film liet Sunny Bergman een autochtone witte, een Marokkaans-Nederlandse en een zwarte jongen onder dezelfde omstandigheden in hetzelfde aantal minuten een fietsslot van een fiets met een hamer kapotslaan, in het Vondelpark in Amsterdam. We blijken zo gewend te zijn om negatieve beelden aan donkere mensen en positieve beelden aan lichte mensen te verbinden, dat waar de Marokkaans-Nederlandse en zwarte jongen direct door omstanders werden tegengehouden en de politie op zich afkregen, de witte jongen ongestoord zijn gang kon gaan en zelfs hulp kreeg aangeboden. We moeten de impact van dit soort vooroordelen op verschillende jongeren en opgroeiende kinderen niet onderschatten.

Ook politieagenten hebben natuurlijk vooroordelen. De kunst is om alleen op basis van relevante informatie te handelen en je niet mee te laten slepen door de vooroordelen die een inschatting van een situatie juist vertroebelen. Aanstaande vrijdag, 12 juni, presenteert promovendus Paul Mutsaers aan Tilburg University nieuw promotieonderzoek rondom politiediscriminatie. Ook hij pleit ervoor agenten bij iedere aanhouding voortaan een speciaal formulier te laten invullen om te kunnen vaststellen of er sprake is van discriminatie. Politieagenten zijn volgens hem vatbaarder voor discriminatie van etnische minderheden sinds zij in hun werk minder papierwerk hoeven in te vullen, aangemoedigd zijn meer op basis van eigen inzichten te handelen en minder verantwoordingsplicht hebben gekregen. Volgens de onderzoeker heeft politiediscriminatie ook een effect op misdaadstatistieken, en vervolgens op de politiek.

Onderkenning Ondertussen wordt het probleem wel meer erkend. Waar korpschef Gerard Bouman van de Nationale politie twee jaar geleden nog ontkende dat de politie etnisch profileert, gaf hij recent aan te weten dat agenten moslims willekeuring van straat plukken, spreken over ‘kutmoslims’ en zelfs ook collega-agenten die moslim zijn uitsluiten, kleineren en zonder respect behandelen. ‘Het gif van de uitsluiting sluipt onze organisatie binnen’, schreef hij. We moeten onze eigen vooroordelen onder ogen durven zien, onszelf tot de orde roepen en laten roepen. En onszelf blijven verplaatsen in anderen, en de effecten die onze vooroordelen op hen kunnen hebben.

De korte film “Mohammed onderzoekt etnisch profileren”, van Blikopeners, wordt op donderdag 11 juni om 18.00 in Rotterdam gelanceerd tijdens een buurtbarbecue op het Marconiplein (bij het voetbalveld). Agenten van het nabijgelegen politiebureau Marconiplein zijn uitgenodigd voor een maaltijd en een gesprek. 

Cc-foto: Canadian Pacific