Rajoy kan eisen stellen, Puigdemont niet

De Spaanse minister-president Mariano Rajoy heeft de steun van de wet, van de belangrijkste partijen in de oppositie, de internationale gemeenschap, en van de bedrijven. Maar Rajoy moet ook niet onderschatten dat de Catalaanse premier Puigdemont het idee van een Catalaanse staat met succes gefabriceerd heeft. Een idee waar twee miljoen Catalanen in geloven.

Daardoor is het nog niet schaakmat voor Puigdemont. Puigdemont gedraagt zich alsof hij de president van een (hypothetische) staat is, die gelijk is aan de Spaanse staat. Deze hypothetische staat vertegenwoordigt echter niet de belangen van de Catalaanse samenleving, maar van de partijen in de regering.

Een democratische regering zou indachtig de bevolking gepast van zijn macht gebruik maken. De Catalaanse nationalistische regering heeft echter de macht over de Catalaanse ambtenaren en politie verzameld, brengt de de economische welvaart van Catalonië in gevaar en lijkt niet te zorgen voor rechtszekerheid. Terwijl Puigdemont naar de rand van de afgrond blijft lopen, heeft Rajoy zijn strategie veranderd. De Spaanse president stelt zich nog steeds hard op maar hij is meer bereid tot overleg met andere nationale partijen.

De afgelopen week heeft hij de steun van de oppositie in het Spaanse parlement gezocht om Puigdemont uit zijn functie te ontheffen (art. 155 Grondwet) en regionale verkiezingen uit te roepen. Zonder twijfel een maatregel die Rajoy had moeten voorkomen, maar het is een legitieme uitweg, die een democratische oplossing biedt.

Ten gunste van de Catalaanse nationalisten, die de Spaanse Grondwet van 1978 verachten, ook al heeft die voor de langste periode van politieke stabiliteit in de Spaanse (en Catalaanse) geschiedenis gezorgd, kan worden gezegd dat democratie niet alleen door wetten wordt vormgegeven. Politiek debat en vrijheid van ideeën zijn nog altijd mogelijk om wijzigingen in de wet aan te brengen, maar niet zomaar en niet ten koste van alle regels.

Helaas blijven Rajoy en Puigdemont te veel voorwaarden stellen om met elkaar te gaan praten. Maar door het gebrek aan internationale steun, de lopende juridische processen én de verdeeldheid tussen nationalisten onderling, verkeert Puigdemont niet in een positie om voorwaarden te stellen. Rajoy wel.