De film Redbad zou eigenlijk een onderwerp moeten zijn voor Radar of Kassa

Meer dan vijfentwintighonderd personen woonden de openluchtpremière bij van Roel Reiné’s spektakelfilm Redbad over de legendarische Friese koning. Het hele Zaailand in Leeuwarden zat vol. Men zag  een spectaculair stuk geschiedvervalsing. De ondertitel van de film luidt: “De legende” en dat bleek inderdaad zo te zijn. Althans, volgens dr. Han Nijdam, historicus, die promoveerde op het tijdsgewricht waarin de film speelt.

Er klopt geen hout van. De wapens zijn laatmiddeleeuws, de kastelen van de Franken ook. De Friezen woonden niet in gore longhouses maar hadden het voor die tijd best comfortabel. De missionaris Willibrordus was geen fanaticus. Zijn collega Bonifatius was dat wel. In de film is het precies omgekeerd. De Friezen waren hygiënisch en probeerden zich een beetje behoorlijk te kleden. Ze pronkten met goud en niet zoals in de film met zilver. Redbad was geen tegenstander van mensenoffers maar droeg ze zelf op. Nijdam weet van geen ophouden.

In de trailer vallen die dingen meteen al op. En bovendien dat Willibrord en Bonifatius Engels spreken. Die taal bestond nog niet. Engels ontstond pas nadat de Normandiërs in 1066 hun beroemde overwinning bij Hastings behaalden. Daardoor bleef er betrekkelijk weinig over van het oorspronkelijke Angelsaksisch. Nederlanders die nu een van de vele overgebleven teksten lezen, stellen vast dat het heel herkenbaar is, wel hun moedertaal lijkt, maar dat ze het toch niet konden volgen. Een van de redenen waarom de noordelijke Nederlanden door missionarissen uit Engeland zijn bekeerd, is gelegen in het feit dat zij zich zonder tolken verstaanbaar konden maken. Er bestond juist weinig tot geen taalverschil. Het is dus onzin en nodeloos ingewikkeld om het wel in het scenario te schrijven.

Roel Reiné regisseerde eerder een film over Michiel de Ruyter, die zeer weinig te maken had met de sfeer van de Gouden Eeuw, maar zo bont als met Redbod maakte hij het niet. Bestevaer had tenminste geen Kalashnikov bij de hand en hij moest het niet opnemen tegen snelvuurgeschut. En aan wal woonde hij niet in een villa Rietveld. Ook communiceerde hij niet via de marifoon met zijn kapiteins. De historische missers in Redbad zijn volstrekt vergelijkbaar met deze voorbeelden.

Als je dan toch bezig bent met een grijs verleden neer te zetten, is het dan teveel moeite om ervoor te zorgen dat het decor klopt? Wordt het daar duurder van? Of ingewikkelder? Nee, het is gewoon een kwestie van geestelijke luiheid. Enkele jaren geleden draaide in de Nederlandse bioscopen de film Kingdom of Heaven over de strijd tussen het christelijke koninkrijk Jeruzalem en de Koerdische leider van de moslims, Saladdin. Dat was allemaal geromantiseerd maar het decor klopte. Er was nog iets dat klopte: de dialogen waren min of meer in overeenstemming  met de geest van de tijd. De helden uit de film waren geen eenentwintigste eeuwse persoonlijkheden die naar het verleden waren overgeplaatst, tenminste niet in ernstige mate. De held spreekt en denkt bijvoorbeeld in overeenstemming met middeleeuwse ridderidealen en uitgangspunten van de hoofse liefde.

In Michiel de Ruyter en Redbad wordt geen poging gedaan het denken en de geest van de tijd weer te geven. De Friese koning wordt gepresenteerd als een soort moderne verzetsheld die opkomt voor vrijheid en tolerantie. Dat was hij niet en dat hoeft hij ook niet te zijn als je een verhaal wilt vertellen dat hedendaagse kijkers over dit soort onderwerpen te denken geeft. Op de Michiel de Ruyter in de gelijknamige film van Reiné kun je vergelijkbare kritiek oefenen. Zo spreekt hij met Johan de Witt in volstrekt twintigste eeuwse termen over politiek en maatschappij. Dat is nergens voor nodig.

Wie wil weten hoe je het goed doet, kijke naar de gemiddelde historische serie op de BBC, bijvoorbeeld de nieuwe reeks van Versailles over Lodewijk XIV die momenteel loopt als alternatief voor de voetbaltsunami.

Ik bedoel: het is helemaal niet erg als je bij wijze van spreken in zo’n historische film een strijdbare vrouw moffelt die te paard en met pijl en boog haar mannetje staat en uiteraard in een meertje baadt, als zij zich onbespied waant. Of dat de held prevelt: “Liever dood dan slaaf”.

Het getuigt echter van  minachting voor het publiek als je maar wat aanklooit  in plaats van een beetje research te doen naar de omstandigheden, de kleding, de behuizing, de bewapening en het denken in de tijd die je tot leven wilt brengen. Nog erger: het getuigt van minachting voor de intelligentie van het publiek om zo slordig om te gaan met wat de vaderlandse geschiedenis van ons allemaal is.

Een dag of tien terug bezocht ik in Vlaardingen een vroeg middeleeuwse markt die was ingericht om de overwinning van graaf Dirk III uit 1018 te vieren. Daar zaten enthousiastelingen die met grote precisie het leven van een door hen gekozen tijdperk naspeelden. Zo sprak ik een meisje uit het Saarland, die een ceintuur weefde. Ze legde me uit hoe dat destijds werkte en dat zij en haar vriendinnen eigenlijk niet uit de elfde maar uit de achtste eeuw waren. Ook kwam ik een peloton milites francorum tegen, Frankische soldaten uit de tijd van Karel de Grote https://www.vmlh.nl/ die met grote precisie het werkelijke militaire bestaan van twaalfhonderd jaar terug zichtbaar maken. Als gedreven liefhebbers dat met huisvlijt kunnen, moet het voor een filmmaker ook mogelijk zijn.

Zo’n  film als Redbad , het zou eigenlijk een onderwerp moeten zijn voor Kassa of Radar.