'Roep om Asscher gaat aanzwellen'

Ronald Buijt is gemeenteraadslid voor Leefbaar Rotterdam en leidde de succesvolle verkiezingscampagne die zijn partij met 14 zetels veruit de grootste maakte in het schijnbaar onneembare PvdA-bolwerk Rotterdam. Volgens Buyt is de PvdA ook landelijk gedoemd de voorkeur van de kiezer permanent te verliezen.

Ze zullen het niet snel toegeven maar de enorme ophef over de ‘minder Marokkanen’-uitspraak van Geert Wilders kwam voor de PvdA als een geschenk uit de hemel. Hierdoor verdween het historische pak slaag dat op 19 maart bij de gemeenteraadsverkiezingen werd geleden min of meer naar de achtergrond. 

Geen pijnlijke analyses in de praat- en actualiteitenprogramma’s over de ongekende vernedering die D66 en Leefbaar Rotterdam in respectievelijk Amsterdam en Rotterdam de PvdA toebrachten. Samsom en Spekman kregen daardoor de kans in relatieve rust intern te redden wat er te redden viel. Het zal uitstel van executie blijken. Na een bijna zeker nieuw debacle bij de komende Europese verkiezingen gaat de scalp van de partijleiding opgeëist worden. De roep om de volgende verlosser, Lodewijk Asscher, zwelt de komende maanden fors aan.

Worst Daags na het aantreden van Rutte-Asscher in 2012 schreef ik deze opinie in de Volkskrant. Zonder mezelf op de borst te willen kloppen heb ik hier op veel punten gelijk gekregen. Doordat Samsom/Spekman momenteel als bange konijntjes in een koplamp kijken valt ook voor de eenheid binnen het kabinet te vrezen.

De PvdA heeft al aangekondigd de komende tijd veel meer het linkse profiel te tonen. Door dit aan te kondigen is de geloofwaardigheid hiervan al bij voorbaat kansloos. Immers: Zo wek je vooral de indruk dat de koerswijziging niet op overtuiging of visie is gebaseerd maar een ultieme poging het verlies bij de komende Europese verkiezingen te beperken en het extreem morrende kader in den lande een worst voor te houden. ‘Sorry dat jullie allemaal je baan kwijt zijn, het is allemaal mijn schuld maar vanaf nu gaan we weer echt links zijn,’ schreef – kort door de bocht – Samsom eerder deze week aan de partijleden.

Wat is er in die 18 maanden nu zo vreselijk fout gegaan dat de PvdA vorige week zo’n ongekende afstraffing heeft gekregen? En wat valt Samsom nu echt te verwijten? Zoals ik eerder op joop.nl betoogde is de PvdA in het huidige Nederland een partij wiens programma kan rekenen op een vaste kern van 15 tot 20 zetels. Echte arbeiders hebben de partij al begin deze eeuw verlaten richting SP en rechts populistische partijen. Door de extreme wens tot nivelleren en het telkens benadrukken van solidariteit met de armen is de partij blijven hangen in de sfeer van de jaren ’70 en ’80. In het huidige Nederland is de solidariteit met de minder bedeelden nu eenmaal minder vanzelfsprekend dan vroeger.

De PvdA blijft echter conservatief arme mensen vooral afschilderen als slachtoffer en zielig terwijl veel Nederlanders daar tegenwoordig veel kritischer over denken. Natuurlijk is en blijft het een vorm van beschaving dat arme mensen geholpen worden. Maar de overgrote meerderheid vindt dat dit niet vrijblijvend kan zijn en willen dat werken voor je geld meer moet lonen. Ook mensen links van het midden. Individualisme is in de plaats gekomen van collectieve solidariteit. Wat je hier ook van vindt, het is wel de realiteit. Demonstraties van meer dan 10.000 mensen zijn in het huidige Nederland een unicum terwijl in de jaren ’80 links Nederland met gemak een paar keer per jaar met honderdduizenden het Malieveld kon vullen. Prima dat de PvdA arme mensen nog steeds als slachtoffer ziet maar weet dan dat in het huidige Nederland 20 zetels je top is. Gematigd linkse mensen (maar ook studenten) voelen zich dus meer thuis bij D66 die op dit punt een veel realistischere koers vaart en inzet op beter onderwijs en daar ook aantoonbaar geld voor wil vrijspelen. En de arme mensen zelf kiezen trouwens massaal voor de SP en de PVV en nog maar zelden voor de PvdA.

De kracht van Samsom Waarom dan die 38 zetels in 2012 zult u zeggen? Dat was te danken aan de tweestrijd met de VVD en de ongeëvenaarde campagneklasse van Samsom. Niet de PvdA haalde in 2012 38 zetels maar Samsom. Sinds 2009 staat de PvdA eigenlijk consequent tussen de 13 en 22 zetels in de peilingen. De enige oplevingen zijn als er weer een nieuwe leider op het schild is gehesen. In 2010 wist Cohen met veel moeite knap 30 zetels binnen te slepen maar moest daarna al weer snel het veld ruimen. Ook Samsom begon met 16 zetels in de peiling en zette de laatste week een ongekende eindsprint naar 38 zetels in door ten eerste campagnetechnisch alles goed te doen en ten tweede het geluk te hebben dat Roemer faalde en GroenLinks door gedoe weggevaagd werd. Zo werd Samsom voor iedereen die een beetje links was de enige hoop een nieuw rechts kabinet te voorkomen.

Nu bij de gemeenteraadsverkiezingen ook de normaliter trouw op de PvdA stemmende allochtonen de partij massaal de rug hebben toegekeerd (bijna 40% van het verlies in de grote steden is daar aan te danken) moet de PvdA dus vooral realistisch zijn. De basis is 15 tot 25 zetels. Incidenteel kan er een piek naar boven komen maar structureel is dit zeer onwaarschijnlijk.

Uiteraard zullen veel PvdA’ers dit niet willen inzien of accepteren. Zeker niet als iemand van het verderfelijke Leefbaar Rotterdam dit zegt. Toch zou ik ze aanraden hier serieus over na te denken. Natuurlijk was Samsom niet in vorm rond de gemeenteraadsverkiezingen. Natuurlijk waren Karakus en Hilhorst de zwakste lijsttrekkers ooit, op het slechtst denkbare moment. Natuurlijk helpt het niet als de partijvoorzitter beweert integriteit aan te willen pakken maar doodleuk de andere kant op kijkt als iemand die zich schuldig heeft gemaakt aan cliëntelisme, machtsmisbruik en vriendjespolitiek in Rotterdam weer gewoon op de lijst gezet wordt.

Maar zeker Samsom kun je volgens mij weinig verwijten. Hij heeft 0,0 beloftes gedaan in 2012 en heeft binnen de mogelijkheden van de economische crisis het maximale voor de PvdA binnengesleept bij de vorming van Rutte-2. Politiek ben ik het totaal met hem oneens maar hij is een uitstekende politicus, extreem intelligent en het beste wat de PvdA zich na het drama rond Cohen kon wensen.

Spagaat Toch is de kans groot dat Samsom en Spekman de volgende PvdA leiders worden die in korte tijd afgeserveerd worden. (Als de baantjes op de tocht staan is de PvdA meedogenlozer dan welke andere partij ook en als er tegenwind is zijn ex-partijcoryfeeën nooit ver weg de partij zwaar te beschadigen.) Zeker als de PvdA het bij de Europese verkiezingen wederom slecht gaat doen. En dat gaan ze. Wat er dan gaat gebeuren is dat Asscher, à la Cohen en Samsom, als de nieuwe verlosser wordt binnengehaald. De PvdA tijdelijk zal stijgen in de peilingen, de media zullen euforisch een nieuw tijdperk voor de PvdA aankondigen en het kabinet, als het er nog zit, zal verder gaan wankelen.

De PvdA zit in een spagaat. Of men moet de ideologische uitgangspunten aanpassen en met D66 en Groen Links gaan concurreren om de kiezers in het midden en links daarvan. Of men blijft conservatief links en vooral met de SP concurreren. In 2012 lukte het Samsom eenmalig kiezers van beide stromingen massaal voor de PvdA te laten kiezen om zo Rutte uit het Torentje te houden. Dat was eens maar nooit meer. Het gaat er dus niet om of Samsom of Asscher de leider is. Beiden zijn zeer capabel. Het gaat erom welke ideologische richting de PvdA kiest. In beide gevallen is, afhankelijk van de omstandigheden, 15 zetels de bodem en 25 zetels het maximum. De PvdA zal hoe dan ook nooit meer die grote volkspartij zijn.

Volg Ronald ook op Twitter