Sorry Bright!

De zwarte man in een hagelwit pak – op klompen – verhaalt op theatrale wijze van zijn vluchtverhaal vanuit het door oorlog geteisterde Liberia. Amerika was zijn doel maar hij bleef via de KLM steken in Amsterdam. Zijn ‘reisagent’ adviseert hem een getraumatiseerde slachtoffer te spelen. Als gevierd acteur in eigen land kon hij toch zo goed toneelspelen? En zijn eigen naam, Bright, is misschien ook iets teveel van het goede. Hij bespeelt het hele toneel. Zijn eigen verhaal inclusief de bokswedstrijd met de IND (Immigratie en Naturalisatiedienst), onderbreekt hij met luidruchtig geroep en dans. Daarbij ondersteund door een zanger-accordeonspeler die zelfs een paar keer met een eigen muzikaal verhaal de persoon in kwestie naar de kroon steekt.

De man betrekt ook het publiek bij zijn voorstelling. Als hij na een aanvankelijk verloren bokswedstrijd alsnog een verblijfsvergunning krijgt, vraagt hij of hij kan komen koffiedrinken, eten of tezamen-TV kijken. Vanuit het publiek – voor een deel zittend op het toneel – krijgt hij positieve reacties. Ook zal het publiek na de voorstelling op zijn verzoek suggesties doen om enkele aanwezige vluchtelingen met raad en daad terzijde te staan. Daarmee is de centrale vraag van deze interactieve voorstelling nog niet beantwoord. De man zegt het zo: Wat moet je vergeten en wat blijf je je herinneren? Een vraag die het publiek duidelijk raakt temeer daar deze vraag ook een beroep doet op de eigen – maar wellicht minder gewelddadige – geschiedenis.

Witte adviescommissie zegt Nee Het publiek zegt Ja tegen Bright maar ik moet na afloop van deze indrukwekkende voorstelling denken aan het Nee van de Utrechtse adviescommissie Cultuurplan 2017-2020 die aanvankelijk met steun van de afdeling cultuur van de gemeente Utrecht (2016) een verzoek om steun afwees. Een nee van een witte adviescommissie die geen oog had voor de artistieke, inclusieve kracht van Bright O. Richard, want zo heet de zwarte man op klompen. Bij de beoordeling hanteerde de commissie de traditionele criteria die gemeengoed zijn geworden in het gevestigde toneellandschap met als belangrijke punten kwaliteit en vernieuwing. Het plan van New Dutch Connections, de Utrechtse organisatie van Richard, kreeg de beoordeling ‘herhaling van hetzelfde concept’ waarmee onopgemerkt bleef dat de vernieuwing vooral zit in het continu aanboren van ‘nieuwe lagen door rituelen’ die actief ingebracht worden door publieksgroepen met een cultureel diverse achtergrond.

Graag afwijken Toen mijn reactie door het gezelschap gevraagd werd, kon ik duidelijk maken dat er geen recht gedaan werd aan de eigen artistieke ontwikkeling van Richard en zijn gezelschap. Juist vanwege culturele diversiteit is het van belang dat een culturele stad als Utrecht ruimte maakt voor artistieke ontwikkelingen die afwijken van de bestaande mores en stimuleert dat het witte toneellandschap verkleurt met eigenzinnige producties en dito opvattingen.

Mede door de brede steun voor het gezelschap is de gemeente Utrecht alsnog overstag gegaan en heeft ze een positief subsidiebesluit genomen.

Gemeentelijke adviespraktijk herzien Voor de directe toekomst leert dit verhaal dat we de praktijk van ‘onafhankelijke advisering’ in de culturele sector moeten herzien. De gemeente zal, alvorens commissies aan het werk te zetten, uitspraken moeten doen over culturele diversiteit en inclusiviteit en moeten zorgdragen voor een kleurrijke samenstelling van commissies. Daarmee krijgen ‘kwaliteit’ en ‘vernieuwing’ een context die ruimer is dan die waarin witte beoordelaars nu heer en meester zijn. Een thema dat ook een plek zou moeten krijgen in de gemeentelijke coalitie-akkoorden die momenteel gesmeed worden.

Gezien de aanvankelijke afwijzing van zijn plannen past een Utrechtse ‘Sorry’ richting Bright O’Richard.

Deze ervaring mogen we in ieder geval niet vergeten.