Staken in de zorg, kan dat?

Nu de acties van de zorgwerkers voor een nieuwe cao van start is gegaan, begint de discussie onder mijn collega’s los te barsten. Uiteraard willen we betere arbeidsvoorwaarden; een reële loonstijging voor de verantwoordelijkheid die we in ons werk dragen en bovenal een eind aan die torenhoge werkdruk waardoor we ons meer wasmachines voelen dan verzorgenden. Bovenal willen we menswaardige zorg voor onze patiënten die mensen zijn en geen verhandelbare producten. Maar hoe bereiken we dat? Staken, kan dat wel in de zorg?

Het merendeel van de collega’s met wie ik praat zeggen volmondig: ‘Nee, we kunnen onze patiënten niet laten barsten. We hebben immers een zorgplicht.’ Deze beredenering is niet meer dan logisch. Het is een vorm van menselijkheid; een sociale verplichting tot solidariteit met de zorgvragers die we zijn aangegaan toen we kozen voor dit vak. Onder verzorgenden en verpleegkundigen ook wel eens het ‘Florence Nightingale-syndroom’ genoemd.

Toch vallen er wel wat vraagtekens te zetten bij deze volmondigheid. Ik moet toegeven dat ik zelf ook niet graag staak, maar ik vraag me wel af of de verantwoordelijkheid betreffende de sociale verplichting tot solidariteit geheel bij de zorgverleners ligt. Hoe zit het met de overheid? Hebben zij ook geen zorgplicht? Het antwoord laat zich raden. Natuurlijk hebben zij een zorgplicht en zij verzaken deze zorgplicht met de onmenselijke invoering van de marktwerking; de reductie van mens tot verhandelbaar product; de uitverkoop van de solidariteit en de achterstelling van onze arbeidsvoorwaarden keer op keer.

Vanuit die redenering kan gesteld worden dat we misschien wel door de zure appel heen moeten bijten. Misschien is het leed dat nu wordt veroorzaakt met een staking wel minder groot dan het leed dat het neoliberale offensief in de zorg in de nabije toekomst teweeg brengt. We weten dat de overgrote meerderheid van de bevolking voor een solidair zorgstelsel is en gruwelt van de horrorpraktijken die meer en meer gemeengoed worden in de verpleeghuizen en de thuiszorg. Een staking zal de maatschappelijke druk op de overheid in ieder geval opvoeren.

Tegelijkertijd kennen we de overheid. Met het motto: ‘Datgene wat mij financieel niet raakt, deert mij niet,’ hebben ze al menig sociaal protest weggelachen. Hier zit ook de crux met staken in publieke sectoren zoals de zorg. Het grote idee achter staken is het stilleggen van het productieproces zodat de bedrijfseigenaren geen winst meer kunnen maken. Het laten voelen in de portemonnee. In de zorg is dit ondanks de marktwerking nauwelijks aan de orde – de regulering van de markt door de overheid zorgt ervoor dat de zorg wordt betaald met publieksgeld. Staken in de zorg zal uiteindelijk de armlastige belastingbetaler raken.

Tevens moet er bij staken worden nagedacht over de vergaande gevolgen voor het gehele zorgsysteem. De gehele keten van zorg – van ziekenhuisopname tot opname in verpleeghuis of gebruik van thuiszorg – waar deze zelfde belastingbetaler gebruik van maakt, kan ernstig ontwricht raken waardoor er enorme wachtlijsten ontstaan met mensonterende situaties tot gevolg. Dit willen wij uiteraard niet op ons geweten hebben.

Gelukkig zijn er meerdere actievormen om ons gelijk te halen. Momenteel is de vakbond bezig met de noodzakelijke organisatie van de werkvloer en de enorme beloningen van de zorgbestuurders klik hier af te spiegelen tegen het karige loon van de verzorgenden en verpleegkundigen. De maatschappelijke verontwaardiging over deze beloningen was al hoog maar is o zo noodzakelijk om deze strijd te winnen.

Met maatschappelijke verontwaardiging alleen komen we er echter niet. Zelfs als elk dubbeltje dat nu naar de zorg gaat daadwerkelijk op de werkvloer terechtkomt dan zijn we er nog niet. Hardere acties zijn op den duur nodig. We kunnen daarvan leren van de schoonmakers die een gedeelte van dit traject al hebben afgelegd.

Net zoals in de schoonmaakbranche de lonen en arbeidsomstandigheden worden bepaald door de grote multinationals die voor een prikkie op de eerste rij willen zitten, zo worden de lonen in de zorgsector bepaald door het bedrag dat de overheid jaarlijks in de zorg wil steken. De tactiek om acties te voeren bij deze multinationals, kan gekopieerd worden naar de overheid – zowel de centrale als de lokale overheid. Het stilleggen van het werk op ministeries en gemeentehuizen door picketlines of bezettingen zouden onder andere een goed alternatief voor staken kunnen zijn. 

Een overwinning met alternatieve acties is echter niet gegarandeerd. Maar als we elke alternatieve mogelijkheid hebben benut om ons recht te doen gelden en de overheid weigert nog steeds om meer geld in de zorg te pompen en te zorgen dat dit geld niet in de zakken van de bestuurders terechtkomt maar op de werkvloer dan zou ons motto moeten zijn: ‘Staakt makkers, staakt! Staak niet omdat we het willen, maar omdat het moet. Staak voor onze eigen levensstandaard, staak voor de zorg van onze huidige patiënten en staak voor onze toekomstige patiënten. Staak voor het welzijn van de samenleving.’

En terwijl ik staak, zal ik tegelijkertijd mijn oprechte excuses aanbieden aan de armzalige belastingbetaler die krijgt te maken met stijgende zorgkosten, aan mijn oma die zonder de thuiszorgwerker zich niet kan douchen, aan alle patiënten in de verpleeghuizen die worden gedwongen tot pyjamadagen en aan iedereen die zit smachtend zitten te wachten op een operatie om weer gezond door het leven te gaan. Maar het is dan niet meer mijn geweten dat wroegt – de verantwoordelijkheid voor deze desastreuze gevolgen plaats ik verre van mij. Deze ligt bij de overheid die weigert te staan voor een solidair zorgstelsel, die weigert om mensen boven winst te laten prevaleren.