Stop de controledrift van zorgverzekeraars

Na vele jaren de zorg op zijn beloop te hebben gelaten, terwijl kosten en bureaucratie uit de hand liepen en kwaliteit verminderde, is er nu de kans om een kleine revolutie in de zorg te ontketenen. Om de wijkverpleegkundige haar beroepseer terug te geven, de menselijke maat weer terug te brengen in de zorg.

Niet langer naar nummers kijken, maar naar mensen. Naar die man die na een beroerte zijn insulinepen niet meer kan hanteren. Die in het oude systeem rücksichtlos een indicatie van 10 minuten verpleging per dag had gekregen. Zonder perspectief. En die nu de eerste weken een half uur extra krijgt, met ergotherapie om te leren de pen vast te houden. Zodat hij het over enige tijd zelf weer kan. Het lijkt zo eenvoudig. Het blijkt bijzonder. Dat is de zorg die de PvdA wil.

Noodkreet Zes maanden werk ik nu wekelijks mee met de verzorgenden en verplegenden in de thuiszorg. Ik zie met hoeveel toewijding en professionaliteit zij hun werk doen. Ik maak ook de discussies mee over de te gebruiken diagnose-systemen, de lastige discussies met patiënten waar de zorg verandert, de frustraties over falende ICT, de worsteling rond samenwerking met gemeenten. Moeilijk, maar overkomelijk en behorend bij verandering.

Er is echter ook een fundamentelere bedreiging. Het risico bestaat dat de nieuwe zorg alsnog verpletterd wordt onder beheerszucht en nieuwe bureaucratie. Strategisch en angstig gedrag van verzekeraars, zorginstellingen en overheden brengen het doel in gevaar. Tijd voor een noodkreet.

Verzekeraars stellen nog veel te ingewikkelde en steeds veranderende eisen. Die controledrift dreigt het hele systeem te verlammen. Bijvoorbeeld de eis dat vóór 1 mei alle bestaande patiënten opnieuw een diagnose moeten krijgen. Die zorgt ervoor dat de beste wijkverpleegkundigen nauwelijks nog aan werken toekomen en alleen maar administratie doen. Die eis moet dus meteen van tafel. Ook de veel te uitgebreide verantwoordingseisen horen niet bij een zorg waarin we professionals vertrouwen. Er zijn al goed werkende registraties waarmee de zorgverleners elkaar op de hoogte houden welke zorg een patiënt nodig heeft en wat er aan zorg geleverd is. Verzekeraars kunnen toe met een uittreksel daarvan, niet de gedetailleerde ‘zorgleefplannen’ die nu soms vereist worden.

En verzekeraars en thuiszorginstellingen moeten stoppen met het opjagen van hun verpleegkundigen. Ik zie voorbeelden waarin een ‘kortingstarget’ van 20% wordt opgelegd door de verzekeraar en door het management rigide wordt doorvertaald richting verpleegkundigen. Daarmee dreigt het risico dat ieder uur zorg wordt omgezet in 50 minuten. Dan zijn we veel verder van huis.

Er is juist een andere benadering van de zorg nodig. Zoals de man die door zijn brisante overgewicht zichzelf niet meer kan verzorgen. De verkeerde aanpak is zijn zorg van standaard 25 minuten per dag terug te brengen naar 20. In de nieuwe benadering krijgt hij in het begin juist extra hulp bij het herwinnen van zelfvertrouwen en gezonde leefstijl en heeft daarmee op termijn geen zorg nodig. Dáár ligt de winst voor patiënt, zorgverlener en belastingbetaler. De wijkverpleegkundigen willen niks liever dan zo werken. En dat kan nu. Maar niet als men zich blijft richten op financiële risico’s in plaats van op de beste zorg.

Marktwerking Daarnaast vormt de toenemende versnippering een bedreiging. Teveel aanbieders van zorg in een wijk is funest. Ik heb gezien hoe belangrijk het is dat huisarts, wijkverpleegkundige en andere zorgverleners elkaar blindelings kunnen vinden en een vertrouwensband hebben. Als een huisarts met 7 thuiszorgorganisaties moet werken, kan je dat op je buik schrijven. Bij het verlaten van het huis van een cliënt, zag ik bij de buren een verpleegkundige van een andere organisatie naar binnen gaan. Twee keer aanrijtijd, twee verschillende rapportages aan dezelfde huisarts, een gemiste kans integrale zorg te bieden. Kunnen kiezen voor je eigen aanbieders is belangrijk. Maar de daaruit voortvloeiende perverse marktwerking moet echt beperkt worden.

De zorg in de wijk is geen markt. Juist daarom is in het regeerakkoord afgesproken om de eerstelijns zorg, huisarts en wijkverpleging, op een andere manier te gaan financieren. Weg van de beloning per minuut of per verrichting, maar gewoon op basis van de samenstelling van de wijk en met beloning van goede uitkomsten, zoals minder ziekenhuisopnames en gezondere leefstijl. Pas dan verlos je huisartsen en andere zorgverleners van de bemoeizucht en onderhandelingsmacht van verzekeraars. Het kabinet moet nu snel werk gaan maken van deze afspraak.

Er was lef nodig om de te lang uitgestelde hervorming in de zorg in te voeren. Er is nog meer lef nodig om haar succesvol af te maken. We maken ons ideaal niet waar zonder de confrontatie aan te gaan. Met name de zorgverzekeraars moeten per onmiddellijk stoppen met het overmanagen van hun eigen risico’s en zich bekommeren om de verlangens en verzuchtingen van hun zorgverleners en patiënten. Ik heb gezien hoe belangrijk de ruimte is voor wijkverpleegkundigen, en voor hun patiënten. Die ruimte laten we niet weer afpakken door gevestigde belangen.