Tegenlicht: vanuit de Randstedelijke visie beredeneerd

Maandag zond de VPRO in een aflevering van Tegenlicht de documentaire ‘Mensen van Nu’ uit, een fraai geschoten portret van de zogenaamde generatie Y. Wat ik alleen de maker kan aanrekenen, is het wel zeer eenzijdige beeld dat is ontstaan. Creatieve zzp’ende wisecracks uit de Randstad. Waar waren de minder creatieve, maar niet minder effectieve geesten uit andere delen van het land? Ik ga in mijn opvatting nog een stuk verder dan Ingelise de Vries in haar recensie van 3 oktober op The Post Online. “Dit zijn de krakers uit de jaren 80, de hippies uit de jaren 70”, stelt zij. Ik betwijfel het. Deze geportretteerden zijn immers niet gevormd door nihilisme en opstand (punk) en ideaal of droom (hippies), maar vanwege hun creativiteit. Niks mis mee, maar niet representatief.

Toen ik twitterde dat een 19-jarige pijpfitter uit Beesd zonder werk uit een gezin met ongeschoolde arbeiders vermoedelijk zijn tv uit het raam zou gooien na het zien van de aflevering, werd dat bericht meer dan 50 keer geretweet. Ik kreeg zelfs een mail van iemand die mij bedankte.

Ik ben blij dat u de weerzinwekkendheid van de uitzending heeft kunnen verwoorden in een Twitterbericht.

Kennelijk raakte ik iets.

Goedbeschouwd is er met de vorm van deze uitzending op zich niet zoveel mis. De beelden zijn prachtig en er valt inderdaad iets te zeggen over de gemeenschappelijke boodschap: we doen het lekker zelf, ongeacht wat de toekomst ons zal brengen. GroenLinks-voorman Bram van Ojik had het in De Helling, maandblad voor linkse politiek, in navolging van cultuurwetenschapper Joost de Bloois onlangs nog over ‘precariteit’ als tijdverschijnsel. De huidige generatie twintigers heeft één zekerheid, namelijk dat alles onzeker is. Op het gebied van arbeid, zorg, wonen en de economie: de samenleving, dus.

Begenadigde geesten Waar wij maandag naar keken, was een stoet van creatieve, maar uitzonderlijk begenadigde geesten. Ze hebben het zelf gedaan, maar het is wel erg vanuit de Randstedelijke visie beredeneerd. We zien ruime ateliers en werkruimtes, boekenkasten, glazen puien, de skyline van de Zuidas. Een pionierende minderheid. Dat dat één aspect vormt van de huidige generatie Y is logisch, maar even scrollen door de biografieën van de geportretteerden: filmmaker, kunstenaar, historicus / journalist, architect, blogger, deelnemer in allerlei spaces en collectieven… hoger opgeleid was hier niet eens de gemene deler, want dan zou je ook de tandarts en de advocaat in beeld moeten zien.

Het zijn stuk voor stuk creatievelingen met op het eerste gezicht een gebrek aan vangnet of solide pensioen. (Maar als kunstenaar Aukje Dekker haar moeder vertelt wat ze vorig jaar had omgezet, stort haar moeder direct 500 euro. Uit medelijden en zorg. Dat neem ik Dekker senior niet kwalijk, en Aukje zelf ook niet, maar ik denk niet dat alle ouders dat zullen nadoen. Omdat ze het simpelweg niet kunnen).

Succes- en faalverhalen Redactie van Tegenlicht: volgende keer niet de barbier uit het centrum van Amsterdam, graag ook de nieuwe kapsalon van Aziz in Rotterdam Spangen. Niet alleen de geëngageerde mode-ontwerper, maar ook eigenwijze confectieverkoopster Dorien uit Bolsward. Niet alleen een curator voor mash-up cultuur, maar ook Danny, een eigenzinnige organisator van een braderie in Hardenberg. Niet alleen The Hub, maar ook het dorpshuis van Patrick. Niet alleen de initiator van een crowdfundingproject van een bijenpaleis, maar ook Mehmed, een enthousiaste werknemer van het tuincentrum in Tiel. Hoog en laag opgeleid, alles door elkaar: advocaten, leraren, loodgieters, postbodes, dokters, werklozen. Succes- en faalverhalen.

Pas bij zo’n mengvorm ontstaat iets spannends – tafel van sloophout versus bistroset van Leen Bakker – en zou je als kijker misschien een overeenkomst gaan zien: ze doet het maar mooi, deze Generatie Precair.