Tussen (pop-)muziek en geschiedenis

Neem bijvoorbeeld de Braziliaanse band Os Mutantes: Ongetwijfeld was het gewaagd van Bob Dylan om in 1965 een elektrische gitaar mee te nemen naar het Newport Folk Festival. Maar toen Sergio Dias dat deed in Brazilië liep hij het risico te worden gefusilleerd.

Een van de gevolgen van Globalisme is dat wij in het ‘oude’ westen onze geschiedenis moeten herzien: De ‘Sixties’ vonden niet alleen plaats in Amsterdam, Londen en Californië, maar ook (en misschien wel vooral) in Zuid Amerikaanse steden als Sao Paulo.

Als wij ons verdiepen in hoe andere culturen zich een bepaald historisch fenomeen herinneren komen we tot interessante nieuwe inzichten. Braziliaanse artiesten zochten aansluiting bij ‘ons’ (onze elektrische gitaren, moptops en hippiekleren), terwijl wij juist meer interesse hadden in hun traditionelere uitingen zoals Bossa Nova, Salsa, etc. Nog steeds hebben we subsidie voor allerlei ‘etnische’ muziek, maar is het moeilijk voor een ‘westerse’ Braziliaanse popster om zelfs maar in een klein zaaltje in Europa te komen spelen. In feite stimuleren we ‘etnische’ artiesten om hun uitheemsheid te cultiveren. We voelen ons misschien verlicht dat we over onze grenzen heen kijken, maar we zien alleen wat we willen zien. We vereren een imaginaire Nobele Wilde.

Op het moment toert Sergio Dias met een nieuwe lichting van zijn legendarisch band Os Mutantes door de VS en is hij helemaal ‘hot & happening’, getuige onder andere deze tweet van Red Hot Chili Pepper Flea:

os mutantes the brazilian band is so great   

Niet dat Flea overal verstand van heeft, maar wel van muziek. Velen gingen hem overigens voor: Kurt Cobain,  Beck,  Iggy Pop, Jane Birkin. Allemaal werkten ze graag samen met Sergio Dias of roemden ze Os Mutantes als een voorname invloed.

Terwijl het ‘oude’ westen worstelt met de ernstigste depressie sinds de jaren ’30, is de Braziliaanse economie dit jaar met 9% gegroeid. Om ons staande te houden worden wij gedwongen ons te verdiepen in culturen die wij tot voor kort nog zagen als bananenrepublieken. En niet onterecht ook: Amper 25 jaar geleden kende Zuid-Amerika maar een paar democratische regeringen. Maar inmiddels zijn zelfs Bouterse en Chavez (althans, op papier) democraten. Argentinië, ooit berucht om Videla, is netjes z’n beulen aan het berechten en heeft onlangs nog het homohuwelijk gelegaliseerd.

Het Brazilië van Os Mutantes was een gevaarlijke plek. In 1964 vond een staatsgreep tegen de linkse President Goulart plaats en werd het land een dictatuur. Ondanks repressie bleek het regime echter populair en zat het tot midden jaren tachtig stevig in het zadel. Maar dit regime joeg z’n intellectuele voorhoede het gevang in of het land uit.

In het rumoerige jaar 1968 verscheen het album Tropicália: ou Panis et Circensis . Aan dit opruiende album droeg een keur aan dichters, acteurs en muzikanten bij, die zich niet confirmeerden aan de heersende moraal. Onder andere deden ze niet mee met de afwijzing van de elektrische gitaar als uiting van ‘yankee-imperialisme’. De muziek van Os Mutantes verbond Indiaanse ritmes met de Garagerock van de Velvet Underground, de koortjes van de Beach Boys en de prettig gestoorde psychedelica van de Beatles en Pink Floyd. Het was een unieke combinatie van invloeden die 40 jaar later alleen maar relevanter is geworden, omdat de wereld inmiddels zo globalistisch is als Os Mutantes toen al was.

Uiteraard was niet iedereen hier even verguld mee. Regelmatig werd de groep bedreigd. Vaak sloten de autoriteiten tijdens concerten de stroom af of kwam het tot rellen. Volgens Dias kwamen ze alleen maar met de schrik vrij omdat hij, zijn broer Arnaldo Baptista en zangeres Rita Lee, zo ‘cute’ waren. Hun arrestatie zou een te grote schok te weeg hebben gebracht. Anderen hadden echter minder geluk. Wel kreeg de groep zo vaak met censuur te maken dat ze als statement één van hun teksten op voorhand onhoorbaar maakten met censuurbliepjes. Op dat soort grappen had het regime geen antwoord.

In 1973 gingen ze uiteen. Mettertijd verspreidde de faam van Os Mutantes zich echter ook buiten Brazilië, met name toen Kurt Cobain vergeefs probeerde om de broers en Lee te bewegen tot een reünie in het voorprogramma van Nirvana. Talking Head-David Byrne stelde een Best Of Os Mutantes samen. En John Lennon’s zoon Sean ontwierp de hoes, toen een verzameling verloren gewaande opnames werd teruggevonden en uitgebracht.

Os Mutantes’ internationale aanhang groeide vanaf 2006 explosief na een reünieconcert in Londen. En beter laat dan nooit, krijgt Sergio Dias de waardering voor zijn baanbrekende pionierswerk die geestverwanten als Frank Zappa, Jimmy Page en George Harrison al lang genieten. Ook is bij gebrek aan filmbeelden een animatiefilm in de maak met de titel Bread And Circuses: A Film About Os Mutantes . Binnenkort opent op Kickstarter een campagne voor crowdfunding van dit project.

Toch blijft de vraag hoe anders de (pop)geschiedenis er uit had gezien als wij 40 jaar eerder waren gaan kijken naar Brazilië, zoals we nu beginnen te doen. In ieder geval is duidelijk dat ontwikkelingen waarvan we dachten dat ze uniek waren voor ons, ook plaats vonden aan de andere kant van de wereldbol. Dat noopt ons om ons zelfbeeld te herzien. Dat is niet altijd gemakkelijk, maar we krijgen er een indrukwekkend ‘nieuw’ verleden voor terug.