U moet werken voor uw armoede

De op 1 januari in werking getreden Participatiewet graaft het gedeelte van de bevolking op dat onzichtbaar, langdurig en uitzichtloos arm zit te zijn. Sociale diensten refereren aan die groep als het ‘granieten bestand’.

Het betreft mensen die om uiteenlopende redenen niet meekomen in de mallemolen van de kapitalistische economie en die tot overmaat van ramp ook nog geen kwalificeerbare psychische of fysieke beperking hebben. Daarbij wordt een beroep gedaan op de gemeenschapszin van de thuisblijver, door hem te onderwerpen aan een vorm van morele chantage: jij doet niet mee, maar dat moet wel, want de samenleving geeft je gratis geld. Dat concept wordt de ‘tegenprestatie’ genoemd.

Een financiële tegenprestatie staat daar echter niet tegenover, dus de economische positie van de ‘onrendabele’ landgenoot blijft ongewijzigd. In de filosofie van de Participatiewet worden mensen daar gelukkiger van. Dat is een, op z’n zachtst gezegd, opmerkelijke visie. De overheid creëert dus gelukkige burgers door ze te vertellen dat ze wel arm mogen zijn, maar dat ze daarvoor wel de bejaarden moeten wassen die voorheen door de inmiddels ontslagen flexwerkers van de thuiszorg schoongeboend werden.

Repressie Om die nobele motieven kracht bij te zetten zijn sociale diensten toegerust met wettelijke instrumenten. Zij kunnen het deelnemen aan de samenleving afdwingen door te dreigen met sancties. Als u niet wilt werken voor uw armoede, maken wij u nog armer. Wij ontwrichten gewoon uw hele bestaan en helpen u totaal de vernieling in. Die boodschap wordt verpakt in ambtelijke taal en ingewikkelde brieven, maar daar komt ze wel op neer.

Nederland is de laatste decennia in toenemende mate gaan geloven in de helende werking van straf en repressie, van schuld en boete. Dat zien we aan de hoogte van de verkeersboetes, de roep om zwaardere gevangenisstraffen en ook aan de attitude waarmee de bewoners van de granieten bestanden worden bejegend. Omdat de Participatiewet lokale overheden een vrij hoge mate van beleidsvrijheid toestaat, zal de ene gemeente een stringenter beleid voeren dan de andere. De politieke signatuur van gemeenteraad en college bepaalt dus het lot van de gedwongen participant.

De advocaten van de Participatiewet wijzen vaak op het feit dat hij met name aandacht besteedt aan mensen met een fysieke of verstandelijke arbeidsbeperking, maar dat is een drogreden. Die groep gaat gewoon van de ene regeling over in de andere. Vielen ze eerst onder het Wsw- of het Wajong-beleid, nu vallen ze onder de Participatiewet. Voor hen verandert er dus weinig of niets. 

Rookgordijn Het activeren van de inactieven is een al decennialang beproefd recept in Nederland. Het medicijn geneest de kwaal echter niet, maar bestrijdt in het beste geval enkele symptomen. De kwaal zelf (conjuncturele en structurele werkeloosheid) is namelijk chronisch, want inherent aan de sociaaleconomische gevolgen van de vrije markteconomie.

Werkgevers hebben er bovendien belang bij dat de sociale status van de langdurig werkeloze in stand wordt gehouden, want hij vormt een onuitputtelijke bron van gratis arbeid en subsidies. De Participatiewet is het zoveelste rookgordijn dat door de overheid rond het werkeloosheidsvraagstuk wordt opgetrokken. U mag wel arm zitten wezen, maar niet thuis. U moet de deur uit voor uw armoede, zodat andere mensen er ook nog iets aan hebben. De desastreuze gevolgen van de economische recessie op bedrijfsleven en arbeidsmarkt worden verhaald op de sociaal zwaksten. Soms resulteert dat in tragikomische situaties, zoals die taxichauffeur uit Sittard, die eerst ontslagen werd omdat hij te oud en dus te duur was, en niet veel later met behoud van uitkering ‘aan de slag’ mocht bij hetzelfde taxibedrijf.

Socioloog Herman Vuijsje onderkende deze problematiek al in 1984. In zijn boek De Economie der Overtolligen zegt Vuijsje: “Opnieuw dreigt Nederland een maatschappij van dubbeltjes en kwartjes te worden. Hoe de dubbeltjes –de overtolligen- zich moeten gedragen, dat staat precies beschreven. Een werkloze moet alles op alles zetten om een officiële baan te vinden, en zolang hij die niet heeft moet hij zijn dagen in lijdzaamheid slijten. De werkenden eisen, in ruil voor de sociale premies die zij betalen, dat de werklozen minder gelukkig zijn dan zij.” Waarschijnlijk heeft ook Vuijsje niet kunnen voorzien dat de dubbeltjes dertig jaar later moeten werken om dubbeltjes te mogen blijven.  

cc-foto: FaceMePLS