De Unie van Utrecht: inspiratie voor Europese eenheid

Ze vochten elkaar de keet uit, de gewesten, ridderschappen en kwartieren in ‘Neerlands voorland’. Friesland stond Holland naar het leven en andersom, het Bisdom Utrecht trok menig zwaard om tegen Arkel ten strijde te trekken of Holland van het lijf te houden en dezelfde situaties deden zich voor in o.a. het Hertogdom Brabant en het gewest Henegouwen. Allemaal afgebakende machtsposities van vooral de diverse edelen.

Voor het toenmalige ’s Gravenhage was Maastricht Verweggistan en Ljouwert al evenzeer een ander wereld, laat staan het aan de andere kant van de wereld  gelegen Bergen en Henegouwen. Herkenbaar? Zeker. Het Frans, het Fries en het Limburgs waren voor de Leidenaar, de Dordtenaar en de Haarlemmer onverstaanbare talen. Toch bracht de Unie van Utrecht deze gewesten, tussen wie de ‘afstanden’ en verschillen groter waren dan nu binnen de Europese Unie, samen, werd de vrede binnen het nieuwe land een definitief feit en leven we nu, vierhonderd jaar later, in een eensgezind en welvarend Nederland.

De overeenkomst zoals die tussen de gewesten werd gesloten kan bijna integraal geprojecteerd worden op de huidige situatie in de EU. Naar buiten toe zouden de aangesloten gewesten opereren alsof ze één gewest waren. In het binnenland hield ieder gewest zijn eigen privileges en ook de idee voor een gezamenlijk Europees leger kan zo uit het Verdrag van Utrecht worden overgenomen, evenals de extra heffingen die de gewesten moesten gaan ophoesten om die gezamenlijkheid vorm te geven. Herkenbaar? Zeker.

Natuurlijk was niet iedereen het destijds met die nieuwe ontwikkeling eens. Machtsposities en privileges waren in het geding en de burgers in Nijmegen en Ieper zaten helemaal niet op die bemoeienis vanuit dat verre Den Haag te wachten. Herkenbaar? Zeker. Net als nu ten opzichte van de Europese Unie was er ook in die tijd bij een deel van de bevolking de koudwatervrees.

Het is 2017. We zijn vanuit Amsterdam gezien aanzienlijk sneller in Boedapest dan destijds in Brugge en we kunnen elkaar dankzij vooral het Engels beter verstaan dan vroeger de Fries of de Oost-Vlaming. Daar waar de boeren en de burgers in de Middeleeuwen niet verder kwamen dan hun stad of dorp, bereist de mens nu de hele wereld.

Dankzij de handel, het toerisme, de studentenuitwisselingen en werksituaties staan we doorlopend in contact met andere volken en hun culturen. De moderne communicatiemiddelen brengen andere werelden bij ons binnen en we vermengen ons er mee via vriendschappen en verbintenissen.

De historie van Nederland, maar ook van de andere Europese landen die allemaal ontstaan zijn uit kleine gewesten, denk aan de oorlogen tussen Venetië en Milaan of Rome, maakt  volstrekt duidelijk dat we niet zo benauwd hoeven zijn voor Europese eenwording. De democratie in het verenigd Nederland is voor een belangrijk deel decentraal gebleven en dat zal ook in de toekomst zo zijn en noch Friesland, noch Limburg zijn na de ontwikkelingen in de zestiende eeuw hun eigenheid kwijtgeraakt. Er is geen enkele reden te veronderstellen dat dit wel met bijvoorbeeld ons land zou gebeuren bij verder samengaan binnen de EU. Sterker; het bewijs dat de definitieve vrede binnen Europa er mee bezegeld kan worden ligt (o.a.) in het jaar 1579. Tegenstanders van Europese eenheid miskennen niet enkel de kans op voortdurende vrede, ze vinden vooral ook  hun ongelijk in de geschiedenis.