UvA-conflict symptoom van onderwijsbreed probleem

Dat na de bezetting en de ontruiming van het Bungehuis een bezetting van het Maagdenhuis zou volgen, mag eigenlijk niemand verbazen. Een symbolischere plek om verandering te eisen van de manier waarop het hoger onderwijs wordt georganiseerd, is er niet. Die eisen van de studenten en medewerkers van de Universiteit van Amsterdam zijn niet altijd even helder geformuleerd, maar de richting is duidelijk: studenten en personeel willen meer zeggenschap en een grotere rol in de koersbepaling van de instelling.

Topsalarissen en mislukte fusies Het archief van het Onderwijsblad biedt een helder inzicht in de gevolgen. Topsalarissen, mislukte fusies, derivatenhandel en stukgelopen vastgoedprojecten kregen veel aandacht Deze gevolgen worden nog vaak weggeschreven als incident. En inderdaad: op veel plaatsen gaat het gewoon goed en ook gedetailleerde staatssturing is niet zaligmakend. Maar we moeten zo langzamerhand erkennen dat deze ‘incidenten’ symptomatisch zijn voor gebrek aan controle in het stelsel.

De politiek erkent dat ten dele ook en poogt een aantal van de weggegeven bevoegdheden terug te halen. Via de Wet fusietoets, de Wet openbaarmaking topinkomens (WOPT), de Wet normering topinkomens (WNT), de WNT 2 en vele bestuursakkoorden en convenanten over de inzet van het belastinggeld, om maar wat te noemen. Allemaal vanuit een poging om weer greep te krijgen op de besteding van het belastinggeld dat is gereserveerd voor onderwijs. Den Haag vraagt ‘more bang for the buck’.

Deels werken deze politieke ingrepen. De grootste excessen in beloning worden met de WNT in de toekomst voorkomen. De terechte kritiek op de topinkomens heeft dus enig effect. Maar de politieke bemoeienis is ten dele ook symptoombestrijding en onderhevig aan hetzelfde probleem: docenten en studenten zijn niet betrokken. Die zijn bijvoorbeeld geen partij bij onderhandelingen over de bestuursakkoorden. Ze dragen er echter wel de consequenties van. En dus gaat de discussie door.

Tegenwicht via inspraak en medezeggenschap Decentralisatie van de macht vraagt om tegengewicht via inspraak en medezeggenschap. Keer op keer blijken die middelen niet goed verankerd: docenten, studenten, scholieren en ouders staan bij veel beslissingen aan de zijlijn. Controle en verantwoording op het niveau waar de beslissingen worden genomen zijn echter voorwaarden voor een goed functionerende onderwijsinstelling. En dat is precies waar de actievoerders om vragen.

Er moet tevens een betere weging komen van financiële- en beheersvraagstukken versus onderwijsinhoudelijke vraagstukken. Beheersmatig kan het legitiem zijn een opleiding waarop financieel moet worden bijgelegd te sluiten, maar dat moet worden afgewogen tegen de maatschappelijke kosten van een dergelijke beslissing. Die afweging mag niet exclusief door het bestuur worden gemaakt.

Dat vraagt om goede spelregels. Te beginnen met het herinvoeren van een volledig instemmingsrecht op de begroting, en dus niet alleen op de hoofdlijnen, zoals de minister nu voorstelt. En als een bestuur het dan niet voor elkaar krijgt zijn plannen uit te leggen aan het eigen personeel en de eigen studenten, dan is het natuurlijk zaak de plannen te heroverwegen.

De UvA kan hier morgen mee beginnen door dit instemmingsrecht op eigen gelegenheid in te voeren. Die beslissing hebben enkele andere instellingen al jaren geleden genomen. Maar beter nog zou de politiek deze eerste zet voor het gehele onderwijs nemen.