Vechten om de laatste druppel olie is geen optie

Eind vorige maand sloeg een door Shell gehuurde tanker in een Syrische haven voor $55 miljoen ruwe olie in. Ook levert Shell brandstof voor de Syrische tanks die opstandelingen beschieten. Zo helpt Shell een regime dat zijn eigen bevolking gewelddadig onderdrukt.

Shell zlt dit soort deals steeds vaker moeten te sluiten. De olieproductie in de Noordzee keldert. Terwijl Europa nu al 80% van zijn olie importeert, zal de afhankelijkheid van de import van olie alleen maar toenemen. Dat wringt. Immers: de schaarste en de concurrentie met China en India nemen toe en er is geen sprake van een energiestrategie die daar een antwoord op vormt. Onze energieafhankelijkheid wordt steeds meer een geopolitiek risico. We raken betrokken bij conflicten en moeten de strijd aan om steeds schaarsere energiebronnen. Hoog tijd dus om het roer om te gooien en minder afhankelijk te worden van olie.

In Libië koos het Westen de kant van de opstandelingen. Belangrijke motief daarvoor is de (hoge kwaliteit) olie die het land produceert. Door de patstelling van dit moment komt deze olie nu niet op de markt, en dat kan Europa zich niet erg lang veroorloven. Saoedi-Arabië beloofde weliswaar het ontstane gat te vullen, maar reduceerde in plaats daarvan de olieproductie fors. Saoedi-Arabië heeft om zijn bevolking stil en tevreden te houden veel geld nodig. Daarvoor is een olieprijs nodig van minstens 80 dollar per vat. Dat zal de druk om in Libië toch op de grond in te grijpen doen toenemen. Ook het Westerse stilzwijgen over het neerslaan van de opstand in Bahrein door Saoedi Arabië heeft alles met olie te maken.

Dalende olieproductie

De kredietcrisis van 2008 deed zowel de prijs van olie als de investeringen in nieuwe productie dalen. De schaarste die daardoor ontstond, was een tijdelijke. Er was echter tegelijkertijd al sinds 2006 sprake van een dalende productie van conventionele olie, dat wil zeggen: ook in een periode van stijgende prijzen. En daar ligt een groot probleem.

In die oliesector is de breed gedeelde mening dat de productie van dit type olie, ook nu de prijzen wederom hoog zijn, zal blijven dalen. Dit als gevolg van het ontbreken van voldoende makkelijk winbare olievelden. De hoeveelheid nieuw ontdekte conventionele reserves daalt al sinds 1981. Hoe deze daling op te vangen? Dat kan met dure, moeilijker te raffineren olie uit de diepzee of uit teerzanden en met alternatieven als biobrandstoffen en het omzetten van aardgas in diesel. Deze alternatieven zijn echter niet omvangrijk genoeg om de dalende productie van conventionele olie op te vangen. Steeds meer deskundigen denken daarom dat er in tussen nu en 2020 sprake zal zijn van een algehele blijvende daling in de productie van vloeibare brandstoffen.

Er is nog een andere oorzaak van het lagere aanbod van olie. Een groeiend deel van de olieproductie concentreert zich in steeds minder landen, en die landen kennen door welvaartstijging een toenemend eigen oliegebruik. Regionale verstoringen van olieproductie en olietransport, bijvoorbeeld door oorlogen, zullen in die situatie grote consequenties hebben.

Oorlog en olie

De klassieke manier waarop Europa zich verzekerde van de stroom fossiele brandstoffen die haar rijk maakte, was een mix van militaire macht en economische invloed, ondersteund door diplomatie. Wapenleveranties aan autoritair geregeerde olieleveranciers als Libië en Saoedie-Arabië hoorden daarbij. Ook nu nog is het beleid op dat idee gestoeld. Het is op aanraden van een commissie met ex-Shell-topman Van der Veer zelfs opgenomen in de NAVO strategie. Dit beleid moet echter behalve om morele redenen ook uit het oogpunt van effectiviteit afgewezen worden.

Onlangs bleek dat de Britse regering ruim een jaar voor de inval in Irak gesprekken voerde met oliebedrijven BP en Shell over de toegang tot Iraakse olie. Amerikaanse dromen om via privatisering van de oliesector de productie in Irak flink op te voeren zijn nog steeds een illusie. De geopolitieke strategie van het Westen is gedoemd te falen, zo blijkt. Het effect van de Arabische Lente op de olieprijs onderstreept dit nogmaals. Niet alleen wordt de concurrentie om de steeds schaarsere olie heviger, ook de kosten van het met militaire middelen beveiligen of  afdwingen van olieleveranties lopen door de stijgende olieprijs steeds meer op. Zowel in euro’s (militaire middelen slurpen energie, geen aanbeveling in tijden van bezuinigingen) als in morele termen (een wereldwijde strijd om grondstoffen is geen wenkend en zeker geen duurzaam perspectief).

Onze verslaving aan olie breekt ons op alle manieren op. Windmolens en kernenergie kunnen de rol van olie in voor Nederland belangrijke sectoren als transport en chemie niet overnemen. Willen we onze veiligheid waarborgen dan zullen we in moeten zetten op een versnelde verduurzaming van transport en biomassa als vervanger van olie in de chemie. Vechten om de laatste druppel is een heilloze weg.

Peter Polder, Peakoil Nederland. Greetje Witte-Rang, Platform voor een Duurzame en Solidaire Economie.