Verdachten hebben ook rechten

Ruim anderhalf jaar geleden werd ik benoemd als vice-voorzitter van de speciale commissie tegen georganiseerde misdaad, corruptie en witwassen van het Europees Parlement. Na anderhalf jaar van hoorzittingen, bespreking van werkdocumenten en honderden amendementen, nam deze week de commissie haar eindrapport aan. Tijd voor een terugblik en evaluatie.

Op zich is het nuttig dat het EP speciale aandacht besteedt aan de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Zware criminelen kunnen zich na het wegvallen van de controles aan de Europese binnengrenzen vrij door Europa bewegen. Via het vrij verkeer van kapitaal en van diensten blijft financiële criminaliteit niet beperkt tot de eigen landsgrenzen. Het is dus goed dat de lidstaten samenwerken om grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden. Het EP heeft tegenwoordig het recht om hierover mee te beslissen.

Tot zover het goede nieuws. De enkele journalist die geprobeerd heeft de commissie te volgen, is echter van een koude kermis thuis gekomen: de discussies waren verward en werden gedomineerd door de vele Italiaanse leden. Daardoor leek het soms, alsof de strijd tegen de maffia voor alle lidstaten de hoogste prioriteit zou moeten krijgen.

Daarbij namen deze maffiabestrijders het vaak ook niet erg nauw met de rechtswaarborgen in het strafrecht. Zo zouden mensen die worden veroordeeld wegens georganiseerde criminaliteit, corruptie of witwaspraktijken automatisch hun passief kiesrecht moeten verliezen. Zij zouden nooit meer in een parlement kunnen worden gekozen of zelfs maar een publieke functie mogen uitoefenen. Met Berlusconi in het achterhoofd kan ik me daar wel wat bij voorstellen, maar het is toch echt aan de rechter om verlies van passief kiesrecht als bijkomende straf op te leggen. Bovendien geldt zo’n straf slechts voor een beperkte periode.

Strafrecht is een rechtsgebied waar je, ook als parlementariër, zorgvuldig mee moet omgaan. Vorig jaar nam het EP mijn rapport hierover aan, waarin ik onder andere benadrukte dat strafrecht pas in het uiterste geval moet worden ingezet. We moeten niet in de val trappen dat we als politici voor ieder probleem roepen dat er nieuwe strafwetgeving nodig is of hogere straffen.

Dat er in het eindrapport niet altijd even zorgvuldig met de rechten van verdachten wordt omgesprongen en er bovendien wel erg veel naar het strafrecht wordt gegrepen, is jammer. De toon sluit aan bij die van de Europese Commissie die in recente voorstellen tegen fraude met de euro zelfs minimumstraffen voorstelt. De rechter raakt daarmee een deel van zijn vrijheid kwijt. Dit systeem kennen we in Nederland gelukkig niet. Als je hier al toe zou willen overgaan, dan zou er eerst een algemene discussie over hebben moeten plaatsvinden. Fraude met de euro is natuurlijk erg, maar er zijn ernstiger misdrijven. Waarom wel minimumstraffen voor dergelijke fraude en niet voor mensenhandel?

Strafrecht is dus een ingewikkeld terrein en de parlementaire commissie loopt soms met olifantspoten door de porseleinkast. Toch staan er ook hele goede dingen in het rapport, bijvoorbeeld over belastingontwijking. Zo worden de Europese Commissie en de lidstaten opgeroepen nu eindelijk te regelen dat winstbelasting daar wordt betaald waar de omzet is gemaakt. Ook op het gebied van corruptiebestrijding worden stappen gezet. In 2011 riep ik samen met Europarlementariërs van andere politieke partijen de Commissie al op actie te ondernemen. Het eindrapport sluit hierbij aan.

Met dit rapport staat vast dat het Europees Parlement na de verkiezingen in 2014 aan de slag kan met een stevige agenda om georganiseerde misdaad, corruptie en witwassen aan te pakken. Het EP moet daarbij echter wel oog houden voor de rechtswaarborgen voor verdachten en ook naar preventief beleid kijken in plaats van steeds naar het ultieme wapen te grijpen dat het strafrecht is. Het rapport is hier terug te vinden