Vergezochte kritiek op films van Disney maar ze bevatten wel degelijk propaganda

In de jaren zeventig moest Walt Disney het al ontgelden. Het waren andere tijden. Me Too en vermeend racisme stonden niet voorop, wel de bezitsverhoudingen in de burgerlijke maatschappij. De linkse Chileense schrijver Ariel Dorfman – die overigens een prima oeuvre op zijn naam heeft staan – ontdekte in de Donald Duck-strips van de fameuze Carl Barks allemaal propaganda voor het kapitalisme. De socialisten werden daarentegen in een kwaad daglicht gesteld. Zelfs in die jaren, toen links zo vaak zijn meest serieuze gezicht opzette, moesten we daar een beetje om lachen.

Vergelijkbare spot verdient de Britse onderzoekster Victoria Cann  die nu zoveel kwaads gevonden heeft in de producties die onder de merknaam Walt Disney verschijnen. Het is  krankzinnig vergezocht om iets kwaads of iets onderdrukkends te zoeken in het wakker kussen van een prinses zoals dat in Doornroosje gebeurt. Evenmin is de prins op het witte paard uit Sneeuwwitje bedoeld als de verzinnebeelding van de blanke dominantie. Je moet een wantrouwende paranoïde blik op de werkelijkheid hebben om dát erin te ontdekken. Moeilijk valt te geloven hoe het optreden van Oom Dagobert sympathie wekt voor het kapitalisme, of hoe in Beauty and the Beast het beest dominant en gewelddadig gedrag van de Boze liefst witte man rechtvaardigt.

Ook de Lion King deugt niet. De schurk uit die film, Scar is immers zwart, aldus Cann. Hij is niet zwart. Hij heeft zwarte haren.

In de uit 1992 daterende tekenfilm Aladdin  zouden alle alle helden blank zijn en alle schurken zwart. Wie de film bekijkt, ziet hoe vergezocht dit is. De film speelt in het Midden-Oosten. Alle menselijke figuren ogen nogal Arabisch en er zijn inderdaad kleurschakeringen maar die overheersen niet. De geest uit fles is trouwens blauw.

Het vervelende van het soort beweringen zoals Victoria Cann die doet, is dat hele onderzoeksrichtingen zoals gender studies, racisme-onderzoek en de sociale wetenschappen in het algemeen ermee in een kwaad daglicht worden gesteld.

En dat terwijl er heel wat zinnigs valt te op te merken over de rol van het Disney bedrijf bij het verspreiden van Amerikaanse normen en waarden over de hele wereld. Walt Disney stopte wel zeker een boodschap in zijn films: het goede overwint en als je maar je best doet, dan kun je alles bereiken wat je wilt in deze wereld: rijkdom én de prinses. Disney zelf was een aanhanger van de Morele Herbewapening, een internationale beweging waarmee ook koningin Wilhelmina sympathiseerde. Stichter Frank Buchmann was een Amerikaanse predikant, die arbeiders en werkgevers wilde verzoenen met het geloof in de ene goede God als achtergrond. De leer was mede bedoeld als een antwoord op de klassenstrijd-ideologie van de Sovjet-Unie en de communisten. Veel hooggeplaatsten in de westerse wereld voelden zich tot de gedachten van Buchmann aangetrokken. Zij bezochten het conferentie-oord van de Morele Herbewapening in het Zwitserse Caux. Voor het gewone volk werden brochures uitgegeven, meestal met een anticommunistisch karakter en oudere lezers van Joop herinneren zich nog de korentournees met de naam “Up with People” die in de jaren zeventig over de wereld trokken om de verzoeningsboodschap van de Morele Herbewapening te brengen. In de films van Disney overwint uiteindelijk altijd de harmonie terwijl de krachten die uit zijn op verdeling en onderdrukking het onderspit delven.

Je zou ook kunnen zeggen dat veel Disneyfilms propaganda maken voor conventioneel gedrag, omdat de figuurtjes die zich niet volgens de normen en de waarden van het fatsoen gedragen altijd wel op een of andere manier lelijk te pas komen: kijk maar naar de Boze Wolf of naar Donald Duck. Tot opstand, verzet en kritiek moedigen de Disney studios in ieder geval niet aan, ook niet de meer recente, die naar het schijnt volgens Victoria Cann wél door de beugel kunnen. Je komt de bioscoop nooit uit met de gedachte om de boel eens goed te gaan ontregelen. Uiteindelijk is een Disney film steevast propaganda voor de braafheid. Katrien Duck is geen Betty Boop en Mickey Mouse niet Fritz the Cat. Robert Crumb, de tekenaar van de counterculture , dat is je ware. Daar leer je wat van. Die voedt wie kan kijken op tot zelfstandigheid. Keep on trucking.