Vrede sluit je niet met je vriend, maar met je vijand

Het doemscenario dat Syrië-kenners schetsten is bewaarheid: de burgeroorlog die ooit begon op de windvlagen van de Arabische lente om vrijheid, is in de loopgraven beland waar soennieten en sjiieten elkaar uitroken. De brand is overgeslagen naar de buurlanden Libanon en Turkije.

Over het Syrische volk heen, op de bakermat van onze westerse beschaving, bevechten Iran en Hezbollah samen Israël, en Rusland en de VS elkaar vooralsnog diplomatiek. Met wederzijdse misdaden tegen de menselijkheid, met 80.000 doden en met 4 miljoen vluchtelingen tot gevolg.

Na lang afzijdig te hebben gestaan, besloot vorige week de EU dan toch om wapenleveranties vanaf 1 augustus aan de rebellen mogelijk te maken. Opmerkelijk is dat 25 landen het wapenembargo wilden verlengen. Toch slaagden Frankrijk en Groot-Brittannië erin hun zin te krijgen. Deze sterke positie voert direct terug op de historische verbinding en belangen van deze twee landen met het Midden-Oosten: het in 1916 in het geheim gesloten Sykes-Picot Verdrag waarin de zij de regio opdeelden. Minister van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans, liet meteen weten er niets voor te voelen dat die wapenleveranties ook daadwerkelijk tot stand komen. Zoals altijd spreekt Europa met verschillende tongen. Dat Nederland geen alternatief heeft behalve ‘neen’ geeft te denken.

Maar inmiddels is zelfs Nederland doorgedrongen dat aan de zijlijn staan niet meer mogelijk is. De situatie dreigt de hele regio te destabiliseren. We waren aanwezig bij de Tweede Kamercommissie-bespreking over Syrië, waarbij stuk voor stuk goedgeïnformeerde fractieleden de wanhoop uitspraken over hun eigen onmacht. Aan de orde kwamen niet alleen de opvang met Europese steun van vluchtelingen in Jordanië en Libanon, maar ook het gebruik van gifgassen en de rol van Iran. Die betrokkenheid is hoopgevend vergeleken met de isolationistische houding van Nederland in de laatste jaren. Daaraan komt nu een einde, zeker tegen de achtergrond van twee rapporten die onlangs zijn verschenen: door de Adviescommissie Internationale Vraagstukken IVA over Midden Oosten buitenlands beleid en het rapport over de diplomatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken door Docters van Leeuwen.

Zowel het IVA als Docters van Leeuwen concluderen dat het Nederlandse buitenlandse beleid in de afgelopen jaren te introvert is geweest, te weinig ambitieus en aan vernieuwing toe. Syrië biedt daarom een kans.

Timmermans wijst terecht op het gevaar van een wapenwedloop rond Syrië: Rusland heeft als reactie op het niet verlengen van het wapenembargo al raketafweergeschut beloofd, extra MiG’s zijn al door Assad geïncasseerd en Israël dreigt onmiddellijk met tegenaanvallen. Maar alleen stellen hoe het niet moet, dat kan volgens beide rapporten niet meer. Wie A zegt moet B zeggen. Het IVA roept letterlijk op tot daden in het Midden-Oosten beleid. Daarom vinden wij: laat Timmermans zich inzetten voor onderhandelingen, te beginnen met de vredesconferentie over Syrië die juni in Genève wordt gehouden. De rebellen weigeren vooralsnog te komen. Wij hebben een traditie van polderen en praten: we kunnen onze diplomatie gebruiken om de noodzakelijke dialoog te stimuleren. Voor- en tegenstanders aan tafel. Nederland kan zich opwerpen als hoeder van ‘ons’ Internationaal Gerechtshof in Den Haag.

En verder: Desiree Bonis, PvdA-Kamerlid, benoemde het belang van de aanwezigheid van Iran om de conferentie in Genève tot een succes te maken. Nederland moet proberen de Amerikanen zo ver krijgen dat er ook met Iran gepraat wordt. Revolutionair? Minder dan je zou denken: het IVA rapport stelt bijvoorbeeld dat gesprekken met Hamas ook van de grond moeten komen. En praten met de taliban is inmiddels ook al salonfähig. Tenslotte sluit je vrede niet met je vriend, maar met je vijand.

Dat is precies die voortrekkersrol waar Nederland van oudsher lef mee toont. We hebben niet voor niets een Vredespaleis in Den Haag. Laat die oude geest van tolerantie, bruggenbouwen en verbinding zoeken weer uit de fles komen. Het Midden Oosten is de oorsprong van onze beschaving, wij zijn een traditionele vriend van Israël. Naief? Het was in 1991 het kleine Noorwegen dat Israeli’s en Palestijnen tot vredesonderhandelingen bracht.

Dit artikel is geschreven door Tineke Bennema en Esseline van de Sande. Van de Sande is publiciste, organisatie-adviseur en coach. Zij studeerde Sociale Psychologie in Leiden en Arabisch in Damascus. Van 1999 tot 2005 woonde ze in Syrië. Ze is auteur van ‘Vaartocht over de Eufraat’ Onlangs was ze in het vluchtelingenkamp al Za’ atari in Jordanië.