Vrijheid in het onderwijs

Kinderen hebben het recht op kennis van alle levensovertuigingen. Daarom dient artikel 23 van de grondwet grondig herschreven te worden

Soms komt er zo’n bericht langs waarbij ik denk: dat dit nog mogelijk is in onze moderne samenleving. Zoals gisteren in de Volkskrant , over een ‘doorgedraaide Christenjuffie’ die wordt ontslagen door ‘doorgedraaide Christenschool’ omdat ze beide de andere kant op draaiden. Mevrouw heeft zich laten overdopen van de Hervormde Kerk naar de Vrije Baptisten, en daarom verliest ze haar baan.

Er komt een rechtszaak, want de advocaat verwijt de school te meten met twee maten. En dat is dan ook de enige manier om bezwaar aan te tekenen tegen de handelswijze, want verder is deze vorm van discriminatie in onze wet nog altijd gewoon toegestaan. Scholen hebben in ons land tot op de dag van vandaag het uitdrukkelijke recht zichzelf ‘zuiver’ in de leer houden, door personeel en leerlingen te selecteren op basis van geloof. En dat gaat ver. Een rok verbieden, een hoofddoek verplichten, homoseksuele leraren weigeren; het mag allemaal van artikel 23 van de grondwet. Ook leerlingen op basis van het geloof van hun ouders de laan uitsturen is gewoon toegestaan op de bijzondere scholen die met gemeenschapsgeld worden gefinancierd.

Raar, want in ditzelfde land kunnen ‘gewone’ werkgevers aangeklaagd worden als ze personeel niet aannemen vanwege een kruisje of een hoofddoekje, of als ze die dingen juist verplicht willen stellen. En een winkel die mensen op basis van geloof niet wil bedienen (‘verboden voor moslims’) krijgt al helemaal moeilijkheden. Wat particuliere zelfstandige bedrijven niet mogen, mogen scholen die drijven op overheidssubsidie kortom wel. Welkom in schizofreen Nederland.

Minimale aanpassingen De politiek staat hier bijna apathisch naar te kijken. Traditioneel pleiten de SP, GroenLinks en D66 voor een acceptatieplicht voor leerlingen voor alle scholen: bijzondere scholen zouden volgens hen het recht moeten verliezen leerlingen te weigeren op basis van geloof. Volgens deze partijen bevordert Artikel 23 de segregatie. Maar naast de Christelijke partijen steunen VVD en PvdA deze voorstellen doorgaans niet. Waarschijnlijk vanwege de eeuwige zoektocht voor steun voor andere plannen. Waardevrij onderwijs heeft voor deze partijen duidelijk geen prioriteit. De afbraak van het sociale stelsel en de privatisering van de zorg vinden VVD en PvdA kennelijk belangrijker.

De SP richt haar pijlen daarom nu op een detail die de wet met zich meebrengt: religieuze leerlingen krijgen vergoeding voor reisgeld wanneer er geen school in de buurt is waarvan leraren en leerlingen geselecteerd zijn op dezelfde godsdienst van de ouders. Dit vervoer kost de staat 20 miljoen euro per jaar. De SP vindt dat dit geld beter besteed kan worden aan leerlingenvervoer voor gehandicapte kinderen, waar de laatste jaren flink op bezuinigd is.

Intussen kondigde Sander Dekker in een interview met het orthodox-protestantse Nederlands Dagblad een grotere vrijheid aan om nieuwe scholen te stichten. De wet gaat zich als het aan hem ligt minder focussen op een minimum aantal beschikbare scholen van een bestaande geloofsrichting, en sterker op de kwaliteitseisen. Een minimale aanpassing, waarbij hij met klem benadrukt dat hij het in stand wil houden dat er scholen worden gesticht op basis van levensbeschouwing.

Vrijheid van levensovertuiging Misschien moet ik in dit kader wel blij zijn met de komst van Islamitische scholen. Want hierdoor krijgt dit debat tenminste nog af en toe enige aandacht. Wanneer het om een Islamitische school gaat, vindt immers bijna iedereen het onwenselijk dat die scholen er zijn. Wanneer het om een Islamitische school gaat, snappen plotseling veel meer mensen waarom het van belang is dat kinderen op jonge leeftijd ook leren over andere levensovertuigingen in onze samenleving.

Begrijp mij goed: de vrijheid van levensovertuiging vind ik een van de meest belangrijke verworvenheden van onze moderne samenleving. Maar het recht om je kind op te sluiten in de eigen geloofsgemeenschap gaat mijns inziens recht tegen deze vrijheid in. Het is prima als ouders hun kinderen naar een zondagschool sturen om ze te onderwijzen in hun eigen geloof. Maar het toestaan van bijzondere scholen die openlijk een bepaalde levensovertuiging aanhangen in ons onderwijssysteem is puur onwenselijk, en het stimuleren en subsidiëren daarvan is ronduit absurd. Kinderen hebben het recht op de ‘hele wereld’, en die is een stuk groter dan de beperkte wereld waar hun ouders voor gekozen hebben. Hen opsluiten in de eigen groep ontneemt hen het recht om die wereld in zijn volle breedte te leren kennen. Dit heeft niets met vrijheid te maken, maar met vrijheidsbeperking.

Artikel 23 is daarmee overigens niet nutteloos geworden. Het is voor de kwaliteit van het onderwijs zeer nuttig een school te kunnen stichten met een eigen filosofie over het onderwijs zelf. Dat bevordert de diversiteit in leermethoden, en indien scholen goed gemonitord worden op kwaliteit kan dit de kwaliteit van het onderwijs alleen maar ten goede komen. Maar dat gaat dan over de vorm van het onderwijs zelf, en dat is iets volledig anders dan het recht om leerlingen te indoctrineren door ze te confronteren met slechts één geloof, en ze van de rest van de wereld af te schermen. Artikel 23 zou daarom duchtig herschreven moeten worden, en een stuk ingrijpender dan Sander Dekker en zelfs D66, GroenLinks en de SP voorstellen.