Waar is links?

De pensioensleeftijd verhogen? Dat gaat zomaar niet! Althans, in Frankrijk. Daar demonstreren miljoenen mensen, worden vliegvelden geblokkeerd, kampt het hele land door stakingen met brandstoftekorten en komt de jeugd in opstand. Hier in de Hollandse polder dreigt de voorzitter van de grootste vakbond het kabinet ‘hinderlijk te gaan volgen’ en staart de rest van links verlamd in de koplampen van De Jager.

Met Rutte I krijgen we dan ook het slechtste van twee werelden. Ten eerste beleid dat zal leiden tot sociale kaalslag en een grotere kloof tussen arm en rijk. Het CPB berekende dat de hogere inkomensgroepen er op vooruit zullen gaan en het de midden- en lagere inkomens zijn die zullen inleveren. Als dit beleid wordt doorgevoerd zullen in de komende jaren duizenden mensen op straat belanden, tienduizenden van goede zorg verstoken raken en honderdduizenden in financiële problemen raken – of ze nu Ali, Ingrid, Henk of Fatima heten.

Ten tweede wordt een belangrijk deel van Wilders’ agenda overgenomen, beleid dat Nederland ‘Nederlandser’ moet maken. Voor sommigen klinkt dat misschien nog onschuldig, maar de achterliggende logica is er een van de maatschappij stap voor zuiveren van ‘niet-Nederlandse elementen’. We zijn al in het stadium van regeringsbeleid dat migranten harder straft en moslims moedwillig pest, maar als het aan de PVV ligt worden allochtonen uiteindelijk uit meer dan alleen voetbalclubs geweerd.

Genoeg aanleiding voor verontwaardiging zou je denken, voor een links dat een lijn in het zand trekt en gezamenlijk zegt ‘tot hier en terug’. Een links dat net zoals in Frankrijk vecht voor behoud van sociale verworvenheden en de dreigende tweedeling actief bestrijdt. Niet dus. Gevestigd links is al maanden stil, pijnlijk stil. Maar helemaal verwonderlijk is dat niet. Hoe kun je bezuinigingen aanvechten als je ze eigenlijk liever zelf had uitgevoerd? Hoe bestrijd je het gedachtegoed van Wilders als je deze deels omarmd? Zonder haar ideologische veren staat links weerloos in de rechtse kou.

De PvdA is in de kabinetten Kok en Balkenende IV sociaal-economisch steeds meer naar de VVD opgeschoven. Bos wordt terecht gezien als iemand die liever banken redt dan burgers. En PvdA-burgemeesters voeren een repressief beleid waar rechts haar vingers bij aflikt. Met GroenLinks is het niet veel beter gesteld. Femke Halsema riep onlangs links op om in deze tijd vooral… de islam te bekritiseren. Het is de tactiek van wolven bestrijden door met ze mee te huilen. Het regeerakkoord werd bekritiseerd als een gemiste kans om neoliberale hervormingen door te voeren, die tot doel hebben mensen makkelijker te kunnen ontslaan en langer door te laten werken. De SP is als enige partij tegen de megabezuinigingen, maar neemt vooralsnog geen initiatief om de straat op te gaan en haar achterban te mobiliseren. SP-leider Roemer heeft als antwoord op rechts de afgelopen maanden vooral gehamerd op een parlementaire ‘samenwerking op centrum-links’ – waartoe in zijn ogen ook Verhagens CDA behoort.

De vakbeweging heeft zichzelf vooral ontwapend in de aanloop naar dit rechtse offensief. Toen minister Donner zijn AOW-plannen lanceerde was een grote meerderheid van de Nederlandse bevolking tegen en meer dan een miljoen mensen waren bereid daar actie voor te voeren. In plaats van dit potentieel te mobiliseren, het maatschappelijk debat naar haar hand te zetten en het kabinet een gevoelige nederlaag toe te dienen op een fundamenteel sociaal vraagstuk, koos de vakbondsleiding voor doorpolderen en een halfslachtig mobilisatietraject, met het bekende resultaat.

Dit is de zorgelijke staat waar links Nederland zich in bevindt aan de vooravond van ongekend zware bezuinigingen en een verdere verscherping van de economische crisis. De instituten die traditioneel gezien werden als de organisaties die voor de belangen van haar achterban op horen te komen, schieten daarin tekort of geloven er zelf niet meer in. Zo blijft de potentiële kracht van sociale bewegingen, zoals we die nu in Frankrijk zien, onaangeroerd. Terwijl juist daar de kracht ligt om af te dwingen dat sociale verworvenheden behouden blijven en de rekening van de crisis bij de sterkste schouders terecht komt.

Als een mobilisatie voor protest vanuit de vakbonden en linkse partijen uitblijft, dan zal het bezuinigingsoffensief tot een diepere verbittering bij gewone mensen leiden, en staat Wilders klaar hier van te profiteren. Hij bewaart slim zijn afstand tot het establishment en zal er op blijven hameren hoe hij wél voor de hardwerkende Nederlander opkomt door de mythische ‘kosten van massamigratie’ te beteugelen. Zijn antwoord op de crisis is geen verzet naar boven, maar trappen naar beneden, naar de groep die relatief de al zwaarste klappen van de crisis te verduren kreeg, de ‘niet-westerse allochtonen’.

De houding van gevestigd links en haar ideologische armoede zijn overduidelijk een rem op potentieel protest. Maar gelukkig is dat niet het hele verhaal. Begin dit jaar vond onder schoonmakers de langste sectorbrede staking sinds de jaren dertig plaats, en ze wonnen. In de afgelopen maand was er een hele verzameling kleine initiatieven van bezorgde burgers tegen de onderhandelingen met Wilders. Eind september demonstreerden Nederlandse vakbondsleden in Brussel en Den Haag tegen de bezuinigingen. Een spontaan protest van kunstenaars bracht twee weken geleden meer dan tweeduizend demonstranten naar Den Haag. De beginnetjes zijn er. Nu is het zaak om ze uit te bouwen en samen te brengen. Want als dit geen tijd is om een protestbeweging op te bouwen, wanneer dan wel?

Willen we kans maken om dit rechtse offensief te stoppen dan hebben we een veelvoud aan verzet nodig en zullen we ook onze krachten moeten bundelen. Dat is het doel van het nieuwe platform Rekening Retour ( www.rekeningretour.nu ). We willen lokaal activisten bij elkaar brengen, sociale strijd ondersteunen en landelijke protest organiseren om onze boodschap gezamenlijk kracht bij zetten. Het startschot is afgelopen zaterdag in Den Haag gegeven. Aanstaande zaterdag wordt er in Amsterdam geprotesteerd ( http://www.platformtegenvreemdelingenhaat.nl/ ) tegen racisme en uitsluiting. Het is zeker nog geen Frankrijk, maar wat niet is kan nog komen, ook qua betrokkenheid van vakbeweging en partijen. Want net zoals bij een economische crisis is ook l’esprit de résistance gelukkig niet aan grenzen gebonden.

Joop-debat in het VARA-radioprogramma De Gids FM: Maina van der Zwan gaat onder leiding van Felix Meurders live in debat met Jeroen de Glas, voorzitter van FNV Jong. Donderdag 28 oktober, 11:45 u, Radio 1. Luister – en kijk mee – via De Gids FM