Waarom de toestand met Zwarte Piet me in het hart raakt

De toestand met Zwarte Piet raakt me in mijn hart en pas zondagochtend tijdens Vrije Geluiden op Nederland I begreep ik waarom.

Dat kwam door het nummer ‘ Bayruth ‘ van de Libanese zangeres Yasmine Hamdan.  Haar muziek bracht bij mij een oude in oorlog en etnische zuiveringen kapot gemaakte cultuur opnieuw tot klinken: die van de Levant. Ze bloeide in oude havensteden, waar godsdiensten en volkeren elkaar ontmoetten, waar moskeeën, nachtclubs en kerken naast elkaar stonden en sensuele vrouwen met zwart haar je als Nederlandse passant aanspraken in een literair Frans dat was ontleend aan de boeken van Flaubert of Victor Hugo: het oude Alexandrië, het Ottomaanse Constantinopel, Beiroet. Misschien heb ik daarom ook een warme plek in mijn hart voor immigrantenlanden, hun muziek en hun literatuur: Brazilië, Argentinië, Uruguay.

Mengvolk  

Tussen dat soort mensen en in zulke decors voel ik mij thuis: een veeltalige omgeving, urbaan en kleurrijk, een tikje decadent misschien, wellicht wat corrupt maar alleen om de scherpe kantjes van de dingen af te vijlen. Een tijd lang zag het er naar uit dat het leven in de Nederlandse grote steden dit karakter aan zou nemen: dat een samenleving groeide met veel bijzondere niches maar ook een waar achtergronden fluïde zijn, identiteiten dubbel en driedubbel. In mijn herinnering komt nu de smaak naar boven van een ander Bayruth, een soort broodje kebab, dat je in elke lanchonete van São Paulo kunt kopen, want Libanezen behoren met Italianen, Japanners en steeds meer de Nordestinos tot de sfeerbepalers in deze stad, maar zoals al het geïmporteerde daar heeft de Bayruth toch ook een specifiek karakter gekregen dat je elders niet vindt. Je moet het racisme van alle dag in Brazilië niet uitvlakken maar het officiële nationale vertoog zegt dat de Brazilianen een mengvolk willen zijn dat het beste van de hele wereld in zich opneemt om er vervolgens een speciale vorm aan te geven. Serajevo moet ook zo’n stad geweest zijn, ooit voor de burgeroorlog waarin onze jongens nog zo’n noodlottige rol hebben gespeeld.

Kleur bekennen In Nederland zijn krachten opgekomen die zo’n ontwikkeling proberen kapot te maken. Zij willen mensen dwingen om kleur te bekennen. Iemand twitterde dat ik de witte leiders moest aansporen om het racisme in de samenleving te erkennen. De witte leiders. Daar bedoelde hij Lubbers, Kok en zo mee. Andere krachten eisen van mensen dat zij hun eigenheid opgeven om te omarmen wat met een verkeerd woord heet ‘de Nederlandse normen en waarden’. Mensen worden op die manier geprest om één identiteit te kiezen: zij zijn zwart of wit, autochtoon of allochtoon. Dubbele identiteiten worden net zo min geaccepteerd als dubbele paspoorten. De strijd tegen Zwarte Piet wordt voor een belangrijk deel gevoerd en geleid door mensen die denken dat zij als zwarten een front moeten maken tegen de witte onderdrukking. Zij zijn voorstanders van scherpe scheidslijnen. Meerduidigheid is het kwaad.

Het één of het ander In een multiculturele samenleving met vloeiende verhoudingen tussen bevolkingsgroepen en meerduidigheid in identiteiten, vindt Zwarte Piet óók zijn niche want voor alles bestaat ruimte. En wellicht wordt daardoor zijn identiteit net zo fluïde als dat van de hele samenleving. Maar in een maatschappij van scheidslijnen komt dat niet tot stand. Daar is Zwarte Piet racisme of niet. Daar word je als mens gedwongen je te schikken naar een keuze die anderen voor je maken. Daar worden holisme of synthese uitgebannen. Daar moet je het één zijn of het ander. En wie niet kiest, wie weigert zich in een van de voorgeschreven kaders te laten plaatsen, wordt uitgekreten voor racist, dan wel landverrader. Daar pas ik voor.