Waarom een radicaal ander Europees asielbeleid nodig is

De stroom vluchtelingen die op dit moment Europa binnenkomt haalt het beste en het slechtste naar boven bij veel Europese regeringen en burgers. Het is een goede zaak dat veruit de meeste EU-landen zich inspannen om die vluchtelingen die volgens de regels recht hebben op asiel hier ook daadwerkelijk een plekje te gunnen.

Het probleem is alleen dat het niet genoeg zal zijn, wat EU landen ook doen. De huidige stroom vluchtelingen die richting Europa komt bestaat vooral uit degenen die het zich kunnen veroorloven hier naartoe te komen. Het zijn degenen die voldoende geld en bezit hebben om mensensmokkelaars te kunnen betalen om hen Europa in te smokkelen. Echter, het overgrote deel van de vluchtelingen – dat in Syrië, Irak en de buurlanden leeft – kan dit niet. Zij blijven dan ook achter in de regio. Voor een deel in erbarmelijke omstandigheden. 

Europa wenst hen niet allemaal op te vangen. Het Avondland voelt zich vooralsnog niet geroepen dit te doen. De vraag is in hoeverre het realistisch is om dit van Europa te verwachten. Zeker, men mag verwachten dat Europa naar draagkracht vluchtelingen opvangt en datgene doet wat nodig is om de druk op de buurlanden van Syrië en Irak te verminderen. Alleen er is een verschil tussen de vluchtelingenopvang in de regio en Europa, dat een cruciale rol speelt bij het vormgeven van het Europees asielbeleid. Het is namelijk zo dat opvang in Syrië en Irak hoe dan ook tijdelijk is. Op het moment dat het conflict over is worden mensen geacht weer terug te keren naar de (inmiddels veilige) plek waar ze vandaan kwamen. 

Verblijf Over het algemeen krijgen vluchtelingen in Europa in eerste instantie de tijdelijke mogelijkheid om hier te blijven. Op den duur wordt dit tijdelijk verblijf voor velen omgezet in een permanente status. En dat is de reden waarom EU-landen maar een beperkt aantal vluchtelingen op wensen te vangen. Dit gegeven leidt ertoe dat Europa naar verhouding veel minder vluchtelingen opvangt dan de buurlanden van Syrië en Irak waar vluchtelingen alleen tijdelijk kunnen verblijven. De optie tot permanent verblijf resulteert dus in een sterk verminderen van het aantal vluchtelingen dat daadwerkelijk opgevangen wordt omdat vanwege de optie tot permanente opvang het draagvlak voor vluchtelingenopvang vermindert. Terwijl in het geval van alleen de mogelijkheid tot tijdelijk verblijf dit aantal vele malen hoger had kunnen liggen. 

Indien we ook voor de massa’s die nu in het Midden-Oosten zijn achtergebleven de optie tot een veilig verblijf in Europa willen bieden, dient er een radicaal ander asielbeleid te komen. Een asielbeleid dat niet langer de optie tot permanent verblijf openstelt voor vluchtelingen maar dat ze puur en alleen tijdelijk opneemt. Opdat een groter aantal, dan nu het geval is, hier veilige opvang geboden kan worden. Een voorstel voor een dergelijke aanpassing van het asielbeleid werd al eerder gedaan door de ChristenUnie. De redenering hierachter was eveneens dat er meer draagvlak voor vluchtelingenopvang zou ontstaan omdat deze opvang dan per definitie tijdelijk en niet langer permanent zou zijn. Dit voorstel verdient het om serieus te worden overwogen want staat voor een slimmer en socialer asielbeleid. Slimmer omdat – ondanks dat op dit moment de poorten van Europa openstaan voor vluchtelingen  – er nog steeds structureel verzet is in de samenleving tegen grootschalige vluchtelingenopvang dat niet zal verdwijnen.

Beleid Op dit moment is er een tijdelijke hype gaande die ertoe leidt dat er voor even meer draagvlak is voor vluchtelingenopvang maar op den duur gaat die weer over. Er blijft verzet tegen een grote stroom vluchtelingen die hier permanent kan blijven wonen. Een te grote groep permanent opvangen kan tot onder meer tot problemen met integratie, radicalisering, spanningen tussen bevolkingsgroepen, discriminatie en de groei van extreem-rechts leiden. Op dit moment zien we al hoe de Europese samenwerking en het Schengen-akkoord stevig onder druk komen te staan. Het is niet onwaarschijnlijk dat mede door deze migratiestroom in de komende jaren ergens in Europa een extreem-rechtse partij aan de macht zou komen. Europa dient op te passen dat het qua vluchtelingenbeleid niet Australië achterna gaat, waar boten die aankomen naar buurlanden worden versleept. In plaats van meer zullen we in dat geval vele malen minder vluchtelingen opvangen.

Een fundamentele verandering aan het Europees asielbeleid is daarnaast socialer omdat, in tegenstelling tot in het huidig asielbeleid, alle vluchtelingen een gelijke kans krijgen om hier in Europa tijdelijk opgevangen te worden. In plaats van slechts de hogere middenklasse die het zich kan veroorloven. Het is immers of veel vluchtelingen opvangen en tijdelijk verblijf. Of weinig vluchtelingen opvangen en permanent verblijf. Op dit moment vangen we alleen de Syrische en Irakese middenklasse op die het geld heeft om naar Europa te komen. De rest blijft achter in de vluchtelingenkampen. Hoe sociaal is dat? Het is begrijpelijk dat vluchtelingen hier permanent willen blijven. De vooruitzichten in Europa zijn immers beter. Alleen is dit niet mogelijk voor de grote massa. Slechts een klein deel kan hier blijven. De rest, die het zich niet kan veroorloven hier naartoe te komen, zal buiten Europa blijven. Dit verschil valt niet te rechtvaardigen.

Bijkomend voordeel van een radicaal ander asielbeleid is dat tijdelijke opvang in Europa ook de druk op de vluchtelingenopvang in het Midden-Oosten sterk zal verminderen. Op dit moment dreigen veel landen in die regio onder deze opvang te bezwijken omdat zij meer vluchtelingen opvangen dan ze aankunnen. Op die manier kunnen hulp en opvang eindelijk eerlijk verdeeld worden zodat iedere Syrische en Irakese vluchteling recht heeft op goede opvang en hulp zolang de oorlogen in hun landen voortduren.

Heropbouwen Daarnaast is dit ook beter voor Syrië en Irak zelf. Want op deze manier wordt een dramatische braindrain voorkomen. Ooit zullen Syrië en Irak weer heropgebouwd moeten worden. De Syriërs en Irakezen die nu Europa hebben bereikt vormen de middenklasse van die landen. Ze zijn goed opgeleid, ondernemend en hebben relatief veel geld. Hoe kunnen Syrië en Irak ooit opnieuw opgebouwd worden wanneer deze personen permanent in Europa gevestigd zijn en nooit meer terug zullen keren? Dat zou een structurele achteruitgang voor de regio betekenen. 

Tot slot zullen ook veel van de gemeenschappen profiteren van een radicaal ander asielbeleid. Sommigen worden door de migratiestromen in hun voortbestaan in de regio bedreigd. Recentelijk nog riepen Koerdische partijen in Syrië de Koerden op hun land niet te verlaten en in plaats daarvan te blijven en te helpen bij de opbouw van het land. Ook christelijke leiders uit Syrië en Irak hebben Syrische en Irakese christenen opgeroepen te blijven om te helpen de gemeenschap in het thuisland te doen voortbestaan. Voor deze groepen is het cruciaal dat de exodus die nu plaatsvindt niet permanent maar slechts tijdelijk van aard zal zijn. 

Het zou een goede zaak zijn wanneer er in Europa een fundamentele discussie zou plaatsvinden over een radicaal ander asielbeleid. Een beleid waarmee meer en niet minder vluchtelingen opgevangen zouden kunnen worden. Een beleid dat slimmer en socialer is en dat beter is voor zowel Europa als het Midden-Oosten. Een dergelijk beleid is nodig op een moment dat velen op goede opvang hopen maar slechts weinigen deze daadwerkelijk krijgen.