Waarom je juist niet met populisten moet regeren

Politieke partijen moeten openstaan voor samenwerking met populisten. Wie daar niet toe bereid is, zet zichzelf buitenspel. Alleen door FvD of PVV bestuursverantwoordelijkheid te geven kunnen ze bestreden worden. ‘Kwaad overwint omdat goede mensen terzijde blijven staan.’

Dat schrijft Piet Hein Donner, oud-minister en voormalig vicepresident van de Raad van State, in het CDA-orgaan Christen Democratische Verkenningen. Althans, volgens diverse media, maar het zal best kloppen. Want christendemocraat Donner is een fervent voorstander van het regeren met populisten. Hij stond aan de wieg van zowel Balkenende I als Rutte I. In beide kabinetten was hij minister. Van het eerste maakte de populistische LPF deel uit, het tweede kon aan de slag dankzij gedoogsteun van de op zijn minst even populistische PVV.

De twee kabinetten hadden nog meer gemeen, namelijk dat ze heel snel vielen. Balkenende I al na een paar maanden. Rutte I hield het – tot veler verbazing – anderhalf jaar vol, maar toen werden de deuren dan ook keihard dichtgeslagen. Iets van betekenis heeft geen van de twee regeringen weten te bereiken. Of wou Donner beweren van wel?

Het is waar: na het einde van Balkenende I was het met de LPF snel afgelopen. Maar dat betekende allerminst het einde van het populisme. De partij kreeg opvolgers, zoals PVV en FvD, die op dit moment samen bijna net zoveel zetels hebben als de volgelingen van Pim Fortuyn destijds. Virtueel zijn het er zelfs meer.

Het gedachtegoed van de populisten – dat in essentie neerkomt op: grenzen dicht, alles wat verkeerd gaat is de schuld van de ‘buitenlanders’ – is springlevend.  Samenwerken met deze partijen heeft in het geheel niet geholpen. Wel raakte het CDA ernstig verscheurd doordat toenmalig partijleider Maxime Verhagen in 2010 een gedoogcoalitie met de PVV erdoor doordrukte. Iets waarvan hij onlangs overigens – rijkelijk laat dus – spijt zei te hebben.

Verhagen heeft blijkbaar zijn lesje geleerd, maar Donner niet. Hij vindt het ‘te gemakzuchtig’ om een coalitie met een populistische partij ‘categorisch’ af te wijzen. Wat het oplost om wel met ze in zee te gaan maakt hij echter niet duidelijk. In zijn stuk verwijst hij naar D66, dat ooit de gevestigde orde aanviel en standpunten over bestuurlijke vernieuwing verkondigde die haaks stonden op de heersende opvattingen. Maar Donner wil toch niet beweren dat de D66-ideeën iets te maken hebben met het populisme van FvD en PVV? D66 wordt door deze partijen juist gezien als het toppunt van de verwerpelijke ‘grachtengordelelite’.

Nog los van de principiële bezwaren tegen Donners theorie is er de praktische kant van de zaak. Hoe zouden VVD en CDA, pro-EU en pro-klimaat toch, ooit met bijvoorbeeld FvD een regeerakkoord kunnen sluiten? Ik wil graag aannemen dat Thierry Baudet tot een hoop concessies bereid is om op het pluche te kunnen plaatsnemen. Maar hij zal toch ook wel íets willen binnenhalen? Hoe dan? Via een nieuw gedoogakkoord misschien, waar vrijwel alles wat van belang is tussen haakjes wordt geplaatst?

Rutte I werd opgevolgd door Rutte II en Rutte III. Die bestonden allebei louter uit ‘kartelpartijen’. Rutte II diende zijn termijn uit en het huidige kabinet zal dat naar verwachting ook doen. Het kwaad, om met Donner te spreken, heeft dus nog niet overwonnen. En de goede mensen staan ook niet terzijde.