Waarom spreekt Nieuwsuur nog steeds van pro-Russische rebellen?

Willem-Gert Aldershoff begrijpt niet dat Nieuwsuur in haar berichtgeving nog steeds aanhoudt dat ‘Moskou ontkent de rebellen in Oekraïne te steunen’, terwijl er betrouwbare informatie over Russische betrokkenheid beschikbaar is die door onder anderen de BBC, New York Times en The Washington Post wel wordt overgenomen.

Sinds maanden berichten de nog weinige onafhankelijke Russische media gedetailleerd en verbazingwekkend open over de Russische invasie van de Krim en de bloedige interventie in Oost-Oekraïne (Donbas). Voor hen is duidelijk dat de Russische agressie begon met het gericht inzetten van kleine groepjes gewapende specialisten. Vervolgens kwam allerlei Russisch militair materieel de grens over alsook gewapende Russische zogenaamde ‘vrijwilligers’ en tenslotte reguliere Russische troepen. Russische oppositie-politici, onder wie de onlangs vermoorde Boris Nemtsov, zeggen al maandenlang hetzelfde.

Het is daarom onvoorstelbaar dat een gezaghebbend nieuwsprogramma als Nieuwsuur een jaar na het begin van de Russische agressie nog altijd spreekt van ‘pro-Russische rebellen.’ De juiste omschrijving is, zoals Michel Krielaars, jarenlang correspondent voor NRC-Handelsblad in Moskou, het kortgeleden formuleerde “door Moskou aangestuurde rebellen, die in hoge mate steun ontvangen van het Russische leger, zo niet door het Russische leger worden geleid.

De lijn van Nieuwsuur Nieuwsuur had al lange tijd geleden op eigen initiatief tot deze conclusie kunnen en moeten komen. Bovendien kreeg het sinds tenminste vier maanden regelmatig gedetailleerde verifieerbare informatie doorgestuurd die de Russische betrokkenheid staven. Nooit kwam er een reactie. Totdat enkele weken terug hierover bij de NOS Publieksdienst en NOS Ombudsman werd geklaagd. De dag erop meldde Nieuwsuur zich. Ze legden uit dat ze bij de nieuwsvoorziening “een eigen afweging maken” en dat hun centrale lijn was: “Oekraïne en het Westen beschuldigen Rusland ervan de rebellen te steunen. Moskou ontkent dit.” Daarbij vonden ze het toch belangrijk om er aan toe te voegen dat gezaghebbende buitenlandse media als de BBC, SkyNews, de New York Times, CNN en de Washington Post deze lijn ook aanhielden en ook consequent spraken van ‘Pro-Russische rebellen’. Enkele minuten googlen toont echter dat dit pertinent onjuist is. Al deze buitenlandse media spreken van “Russian-backed rebels” en geven in hun berichtgeving voorbeelden van Russische steun. De BBC World Service doet dat sinds enige tijd ook en ons eigen NRC Handelsblad gebruikt een vergelijkbare formulering. CNN is de enige uitzondering. 


Verkeerde indruk Het is onbegrijpelijk dat Nieuwsuur zo’n eenvoudig te checken belangrijke onwaarheid op papier zet. En ook dat men daar blijkbaar niet weet hoe toonaangevende buitenlandse media berichten. Maar het zorgwekkendste is dat het met Nederlands belastinggeld gefinancierde programma de Nederlandse kijker onjuist informeert over gebeurtenissen die ook de veiligheid van Nederland direct raken. De kijker gaat geloven dat Oost-Oekraïners het geheel op eigen kracht opnemen tegen de autoriteiten in Kiev. Hij krijgt de indruk dat de overgrote meerderheid van de bevolking in Donbas, uit een langgekoesterde wens zich bij Rusland aan te sluiten, de ‘separatisten’ volledig steunt. Vergelijk dat eens met de uitspraken van Russische strijders zelf. Die tonen groot onbegrip en irritatie over de geringe bereidheid van de Oost-Oekraïners zelf om te vechten en de noodzaak voor hen, Russen uit Rusland, voor Donbas de wapens op te nemen.

Nieuwsuur heeft nog meer belangrijke steken laten vallen. Zo berichtte het onlangs dat “een meerderheid van de bevolking op de Krim zich had uitgesproken voor aansluiting bij Rusland.” Zonder de kijker duidelijk te maken dat alle competente organisaties (VN, OVSE, Amnesty International) het ‘referendum’ ten scherpste hadden veroordeeld als grove schending van de meest elementaire vereisten voor een democratisch referendum. Geen woord ook over het rapport van de Voorzitter van de Mensenrechten Raad van de Russische President dat concludeerde dat slechts een minderheid van de Krimbevolking voor aansluiting stemde.

Een andere steek was het interview enkele weken terug met een hoofdjournalist van het Russische “Sputnik”. “Sputnik” is een eind vorig jaar door de Russische regering opgerichte nieuwsorganisatie die zich richt op het buitenland. Daarmee is het een verlengstuk van het Kremlin en laat in zijn berichtgeving slechts de Kremlin-lijn horen. Geen woord daarover in Nieuwsuur. De kijker kreeg zo de indruk dat er “gewoon een journalist” uit Moskou zijn pro-Kremlin zienswijze zat te verkondigen. Gelukkig kwam direct daarna Anne Applebaum van de Washington Post in beeld die zichtbaar geschokt haar onbegrip uitte over de Nederlandse openbare omroep die een “spreekbuis van het Kremlin kritiekloos aan het woord liet.”

Reputatie Nieuwsuur loopt serieus gevaar door zijn berichtgeving over Oekraïne niet meer serieus genomen te worden en zijn reputatie als gedegen nieuwsvoorziener te verliezen. Als ze op een onderwerp waarvoor zoveel bewijzen bestaan, tegen beter weten in, die niet (willen?) laten zien, hoe kan de kijker het programma dan op andere onderwerpen wèl geloven? De vraag dringt zich ook op hoe een intelligent en gerespecteerd ‘news anchor’ als Twan Huys de onjuistheden kan blijven voorlezen die de Nieuwsuur-redacteuren hem voorleggen. Hebben ze hem de video wel laten zien die Boris Nemtsov in juli vorig jaar al maakte om Rusland’s leidende militaire en politieke rol in Oost-Oekraïne uit te leggen? Openhartige interviews met betrokken Russen leveren daarvan een schokkend bewijs. Kom op Nieuwsuur, laat de Nederlandse kijker dan eens zien waar Nemtsov de plank misslaat!””