We maken ons niet druk genoeg om onze eigen mensenrechten

Op de 65e verjaardag van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens presenteerde het kabinet met eerste ‘Nationaal Actieplan Mensenrechten’ in de geschiedenis van ons land. 62 pagina’s vol bestuurlijke en beleidsmatige proza. Ideaal leesvoer voor de druilerige, doorsnee dinsdagavond. Maar ook een actieplan waaruit blijkt dat het kabinet serieus werk wil maken van het honoreren en beschermen van mensenrechten. En daar kan geen enkele weldenkende burger van dit land tegen zijn.

Wat dezelfde burger echter niet beseft, is dat hij hierin zelf ook een verantwoordelijkheid en plicht heeft. En dat is maar goed ook, want de overheid is allesbehalve de ideale beschermer gebleken van onze mensenrechten.

Woud van overheidsinstituties en gesubsidieerde instellingen Ons land staat bol van overheidsinstituties en gesubsidieerde instellingen die zich impliciet of expliciet bezighouden met het beschermen van uw en mijn grondrechten, burgerrechten en mensenrechten. Het College voor de Rechten van de Mens, de Nationale Ombudsman, de Kinderombudsman, antidiscriminatievoorzieningen, het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis en nog vele anderen. Al hun activiteiten worden gesponsord door de overheid. Bij al die instituties en instellingen werken betrokken en deskundige professionals die het beste met burgers als u en ik voor hebben. Maar zelfs de professionele mensenrechtenbranche kan niet voorkomen dat mensenrechtenschending ook in ons land aan de orde van de dag zijn.

Mensenrechtenschendingen in Nederland Veel Nederlanders die zich bekommeren om mensenrechten, doen dat primair in het buitenland. Met maandelijkse incasso’s voor Amnesty International of Human Rights Watch als in het oog springende voorbeelden. Maar mensenrechten worden net zo goed geschonden in Amsterdam-Zuid als in Bangladesh. Weliswaar niet in dezelfde mate en met dezelfde verstrekkende gevolgen, maar een schending blijft een schending.

De herhaaldelijke schending van onze privacy bijvoorbeeld, waarover ruim 500 auteurs uit de hele wereld recent hun terechte zorgen uitten. Maar ook het recht om niet gediscrimineerd te worden, hetgeen vele homoseksuelen in grote steden, stotterende kinderen op het schoolplein, werkzoekende ouderen, allochtone aspirant-stagiaires, autistische studenten en vele andere minderheidsgroepen dagelijks over kunnen meepraten.

In sommige gevallen van mensen- of burgerrechtenschending is de overheid eerder het probleem dan de oplossing. Neem de grootschalige privacyschending door de AIVD, maar ook de soms inhumane behandeling van vreemdelingen en asielzoekers, het etnisch profileren door de politie en het oogluikend toestaand van mensenhandel in de prostitutiebranche. 

Mensenrechten raken een ieder in zijn ziel De bijdrage van individuele, betrokken burgers  aan de bescherming van mensenrechten is vaak nihil. En dat is opvallend, omdat mensenrechten ieder mens in zijn of haar ziel raken. In essentie moeten mensenrechten ervoor zorgen dat ieder mens zichzelf mag en kan zijn. Dat iedereen van zijn of haar vrijheid mag genieten, totdat het de vrijheid van de ander belemmert. Dat noch de overheid, noch medeburgers deze mensenrechten aan hun laars mogen lappen, maar dat ze voor iedereen en in dezelfde mate gelden. Een universele erkenning van de gelijkwaardigheid, menswaardigheid en fundamentele vrijheid van ieder individu.

Het is nu de hoogste tijd dat Nederlandse burgers de handen ineen slaan om voor hun mensen- en burgerrechten op te komen. Zónder overheidsbemoeienis of –subsidies. En dat gebeurt gelukkig al op verschillende plekken. Neem  de stichting ‘Bits of Freedom’ die opkomt voor internetvrijheid en privacy. Deze burgerrechtenbeweging bestaat bij de gratie van donaties van particulieren, fondsen en bedrijven en hoeft op geen cent van Vadertje Staat te rekenen. Datzelfde geldt ook voor het Platform Bescherming Burgerrechten , een initiatief van het Humanistisch Verbond. Het formeren van burgerrechtenbewegingen rondom individuele mensenrechten is goed, maar een algehele bundeling van burgerkrachten is beter.

Brede burgerrechtenbeweging Daarom pleit ik voor een brede burgerrechtenbeweging. Een beweging van burgers, voor burgers. Een beweging die bestaande burgerrechtenbewegingen met elkaar verbindt en daar het onbenut potentieel van individuele burgers aan toevoegt. Een beweging die uit kan groeien tot een beweging die zich actief bekommert om het lot van welke minderheid dan ook en namens hen de dialoog op een gestructureerde en positief-kritische manier aangaat met politiek en maatschappij.

Een beweging die actief, zichtbaar en massaal in verzet komt op het moment dat mensen- of burgerrechten worden geschonden. En een beweging die actief bijdraagt aan het bewustzijn van elke burger dat het beschermen van burgerrechten je burgerplicht is. Geen burgerrechten zonder burgerplichten en geen burgerplichten zonder burgerrechten.

Dave Ensberg-Kleijkers is bestuurskundige, lid van de Raad van Advies van de Martin Luther King-lezing, oud-voorzitter van Art.1 – landelijk expertisecentrum discriminatie