Wat we moeten leren na de val van IS

De burgeroorlog in Syrië gaat gewoon door maar de Islamitische Staat is nu bijna verslagen. Om herhaling te voorkomen zal het Westen echter haar lessen moeten trekken uit de opkomst van IS. Behalve voor sharia, moorden, martelingen en verkrachtingen staat IS namelijk ook symbool voor een andere politieke strijd. Een die we wel serieus moeten nemen als we niet willen dat er binnen vijf jaar een nieuw kalifaat wordt uitgeroepen.

Sinds de val van het Ottomaanse rijk is de politiek van het Midden-Oosten bepaald door de machtspolitiek van het Westen en van Rusland. Tot de Tweede Wereldoorlog was het gebied verdeeld tussen verschillende Europese koloniale wereldmachten. Na de Tweede Wereldoorlog hebben deze machten het gebied land voor land hun onafhankelijkheid teruggegeven, althans dat leek zo. Maar in feite werd het gebied zo opgedeeld dat de bevolking niet aan de macht kon komen.

In landen met een sjiitische meerderheid werd een soennitische regering aan de macht geholpen, in landen met een soennitische meerderheid werd een sjiitische regering gevormd. Zo bleven deze landen afhankelijk van Westerse steun om niet in de hand te vallen van bevolking. In een aantal landen zoals Syrië en Irak, kwamen pro-Russische, in eerste instantie socialistisch-bedoelde, regeringen aan de macht. Deze zijn, vaak via Westerse inmenging, omvergeworpen.

Nu ook de regering van Assad aan het wankelen is gebracht blijft alleen Iran nog overeind als pro-Russische grootmacht. De andere landen in het gebied, zoals bijvoorbeeld Jordanië, Egypte en Saoedi-Arabië, hebben een overwegend niet-democratisch maar prowesters regime. Op Turkije na kunnen de landen in dit gebied geen eigen koers varen. Ze zijn politiek afhankelijk van Westerse of Russische steun. Regeringen die geen steun genieten van een van deze partijen worden consequent omver geworpen waarna een nieuwe vazalregering in het zadel wordt geholpen. En dit lijkt mij de kern van het probleem in het Midden-Oosten. De frustratie dat het gebied geen eigen koers kan varen.

IS is geen bondgenootschappen aangegaan met het Westen of met Rusland. Beide zouden overigens geen morele problemen gehad hebben met een bondgenoot met een extremistisch islamistisch regime. Rusland heeft immers een bondgenootschap met het radicale Iran en het Westen heeft al jaren een innige band met het net zo radicale Saoedi-Arabië. Dat IS zelfstandig opereerde heeft veel moslims aangesproken en de organisatie wist, tegen alle verwachtingen in, veel mensen over te halen om vanuit het westen naar Syrië en Irak te trekken om daar te vechten. Dat deze mensen bereid zijn om sharia, kinderhuwelijken, verkrachtingen en massamoorden op etnische minderheden te accepteren zal ik nooit begrijpen. Wat ik wel begrijp is dat deze mensen verlangen naar een onafhankelijke, sterke staat in het Midden-Oosten die haar eigen beleid maakt, zonder aan de leiband te lopen van wereldmachten.

Ik denk dat we deze wens serieus moeten nemen. We moeten beseffen dat, ook in de 21e-eeuw, wij nog steeds de touwtjes in handen hebben als het gaat om de politiek in het Midden-Oosten. Hierbij staat het Westen niet, zoals in de eigen regio, voor democratie. In Egypte steunen we met plezier een coup van het leger als deze een democratisch gekozen, maar niet prowesters, regime afzet.

Als we een nieuw IS drama willen voorkomen moeten we accepteren dat het niet aan ons is om het beleid in het Midden-Oosten te bepalen. Dit betekent niet dat we ons niet hoeven in te zetten om mensenrechten, vrouwenrechten en democratie te promoten in het gebied. Dat kunnen we uiteraard blijven doen en doen we immers ook in andere landen waar we niet direct de touwtjes in handen hebben. Maar het betekent wel dat landen in het Midden-Oosten recht hebben op een eigen onafhankelijke politiek.

Zolang wij dit niet accepteren zullen organisaties als IS en Al Qaida blijven opkomen om zich tegen onze bemoeienis te verzetten. De weg vooruit is minder internationale bemoeienis in het Midden-Oosten, het is tijd dat we de inwoners van dit gebied hun eigen politieke koers laten bepalen.