We moeten stoppen met hard werken om maar niet te hoeven voelen

In de Volkskrant schreef Peter de Waard een essay waarin hij stelt dat dankzij de mondialisering de wereld veiliger, rijker, gezonder en eerlijk is dan toen hij een kind was. De Waard is geboren in 1955. De wereld is gezonder geworden, omdat mensen in veel landen gemiddeld ouder worden dan ruim 60 jaar geleden. De wereld is veiliger, volgens de Waard, omdat er sinds WO II geen grote oorlog meer heeft plaatsgevonden. De wereld is eerlijker geworden, omdat mondialisering ervoor zorgt dat landen en bedrijven meer samenwerken. En de wereld is rijker geworden, omdat veel mensen meer geld zijn gaan verdienen.

Het is misschien wel waar, de stelling van De Waard, maar het is eenzijdig. En bovendien wat zeggen wetenschappelijke cijfers over de individuele beleving van een mens in een bepaalde omstandigheid? Zou bijvoorbeeld een vluchteling in een tent op een eiland in Griekenland hetzelfde durven beweren als De Waard? Ik kan me namelijk niet aan de indruk onttrekken dat deze stelling met name gaat over de persoonlijke beleving van De Waard en de omstandigheden die in het leven van De Waard zijn veranderd, waarin hij zelf veiliger, rijker, gezonder en naar ik hoop eerlijker is geworden sinds hij is geboren in 1955.

Ik zou namelijk net zo goed de stelling kunnen onderbouwen dat wereld onveiliger is geworden in de afgelopen 60 jaar. Zeker vanaf de jaren 80 met de dominantie van het neoliberale gedachtengoed, dat winstmaximalisatie als mondiaal doel heeft gesteld, is de individuele mens onder grote druk komen te staan. Depressie is volksziekte nummer 1. Veel jonge mensen raken op dit moment burn-out door de hoge eisen van buitenaf. Daarnaast heeft het neoliberale kapitalisme mensen wel rijker gemaakt, maar een van de grootste problemen waar we op dit moment mee kampen in de wereld is de enorme kloof tussen arm en rijk, die de afgelopen decennia alleen maar groter is geworden. Omdat bedrijven groter zijn geworden dan landen en politiek niet meer in staat is om aan deze kapitalistische groei een gezonde, humane grens te stellen. Wat weer tot gevolg heeft dat wij in ons neoliberale systeem de natuur nog enkel als een product zijn gaan beschouwen, dat enkel waarde heeft als het geld opbrengt. In 1960 waren er maar enkelen, waaronder de Club van Rome, die hadden kunnen voorspellen dat we op dit moment met een enorm mondiaal milieuprobleem zitten, waar nog niet zo snel een oplossing voor gevonden is. Ik ben zelf blij dat ik in 1963 ben geboren met de toekomst die de maatschappij toen had. Ik zou niet zo snel willen ruilen met jonge mensen in deze tijd met de onzekere toekomst die voor hen ligt.

Als ik een analyse zou geven over hoe de wereld er op dit moment voorstaat, zou ik dit bekijken vanuit groei en de verschillende fases die groei kunnen hebben. Je zou het kunnen vergelijken met een plant. Vanaf WO II en de opbouw die daarna is ingezet, zou je kunnen zeggen dat we op dit moment de maximale groei van deze fase hebben bereikt. De fase van het groeien van de plant met zijn wortels, zijn takken en bladeren. We zijn op een materialistische manier gegroeid, wat ons precies heeft gebracht wat De Waard in zijn essay beschrijft, maar deze groei zit aan zijn grens. Er dient een andere, een nieuwe groei voor in de plaats te komen, waarbij de materialistische groei ondergeschikt gemaakt dient te worden aan onze verdere groei als mens. Je zou kunnen zeggen dat in de plant nu de groei van de bloem aan de beurt is.

Deze zomer was ik in Auschwitz en werd me daar bewust van de enorme emotionele krater die WO II in de wereld heeft geslagen. We hebben daarna collectief dit enorme drama gefixt door hard te werken, er met z’n allen tegenaan te gaan, collectief een patroon op te bouwen van afleiding, om maar niet te hoeven voelen. We hebben WO II gemanaged, zoals we op dit moment ook corona managen. Maar daaronder zit nog steeds een onverwerkte emotie, een trauma dat niet is verwerkt en dat zijn neerslag heeft in ieder individu, kinderen van kinderen van ouders die WO II hebben meegemaakt. Ik denk dat het nu tijd is en misschien wel een van de uitnodigingen die COVID 19 ons biedt, om niet langer weg te lopen voor wat we niet durven voelen. In de tijd van polariteit is de enige manier om tot eenheid te komen met elkaar, de eenheid, de vrede sluiten met onszelf, met de pijn en het trauma in onszelf. Daar zit namelijk de liefde die we nodig hebben om te helen, in onszelf, maar ook met elkaar. Om vandaaruit het patroon van hard werken om maar niet te hoeven voelen te doorbreken en menselijkheid en humaniteit als eerste uitgangspunt te nemen voor onze mondiale samenleving. In plaats van materieel gewin vanuit een neoliberaal kapitalisme, dat ons veel heeft gebracht, maar slechts een fase is in onze verdere groei als mens.