Weg met de diplomademocratie!

Gele hesjes. Wie niet beter zou weten zou denken dat het een nieuwe modetrend is. Maar zelfs voor hem vallen al snel de spandoeken en zwaaiende vuisten op. Vaststaat dat er iets moet gebeuren. We moeten ons falend politiek systeem veranderen.

Het huidige politieke systeem is een diplomademocratie. Er bestaat namelijk een toenemende kloof tussen de veelal lager opgeleide boze burger en de veelal hoger opgeleide burger die wel vertrouwen heeft in de politiek. Deze kloof werd in 2014 al onderzocht en vastgesteld door het SCP en WRR in hun studie Gescheiden Werelden? De boze burger is eurosceptisch, leeft veelal buiten de steden, is meer wantrouwend en is over het algemeen lager opgeleid. De burgers met vertrouwen in de politiek zijn meer kosmopolitisch, leven vaker in steden en zijn meestal hoger opgeleid.

Achtergronden Deze hoger opgeleiden blijken sneller mee te doen in de politiek en hebben hierdoor meer politieke invloed dan de lager opgeleiden voor wie dit moeilijker is. Dit valt ook terug te zien in de achtergrond van onze parlementsleden. Meer dan eens wordt dit gezien als iets positiefs. Hoger opgeleiden hebben immers meestal meer verstand van politiek dan de aan de zijlijn schreeuwende lager opgeleide burgers. Daarnaast speelt bij de kloof mee dat de hoger opgeleiden andere visies en interesses hebben dan lager opgeleiden. Dit versterkt de kloof tussen de politiek actieve hoger opgeleiden en de lager opgeleiden.

Het risico dat we hiermee lopen is dat ons politieke systeem een technocratische aangelegenheid wordt die alleen nog voor hoger opgeleiden te volgen is. Voor een deel is dit al het geval en dat speelt frictie, onvrede en wantrouwen in de kaart. Het is dan ook geen wonder dat de lager opgeleide burger in verzet komt. Deze politieke kloof en de desastreuze effecten van dit verzet zijn internationaal terug te zien in het opkomend populisme. Denk hierbij aan de verkiezing van Trump, de Brexit en de huidige protesten van de gele hesjes. Deze ontwikkelingen moet een halt toe worden geroepen en hiervoor moeten we de kloof die in ons politieke systeem is ontstaan aanpakken.

Eerder werd op Joop.nl gewaarschuwd voor deze protestbeweging omdat bij hen politiek verstand ontbreekt. Hoewel het klopt dat lager opgeleiden over het algemeen minder weten van politiek, versterkt deze neerbuigende houding juist de kloof en daarmee het probleem. We moeten dus verder nadenken over dit probleem. Hierin ben ik in overeenstemming met de filosoof Slavoj Zizek die het ontbreken van een goed uitgewerkte politieke visie van de protesteerders ziet als startpunt om verder na te denken over ons politieke systeem. Hij sprak eerder over de protesteerders van de Occupy-beweging: ze zijn ontevreden, maar vraag aan ze wat ze willen en ze komen niet verder dan te makkelijke antwoorden als dat er is iets mis met het huidige systeem.

De antwoorden van de gele hesjes zijn zelfs vaak tegenstrijdig zoals de roep om betere zorg, maar ook om minder overheid. Tot overmaat van ramp weten de protesteerders niet hoe we hun doelen zouden kunnen bereiken als je het aan ze vraagt. Toch moeten we deze populistische protesten serieus nemen omdat ze een uiting zijn van de problemen met het huidige politieke systeem, waarvan de hierboven benoemde kloof de duidelijkste is. Net als Zizek denk ik ook dat we een debat moeten voeren over de fundamenten van ons politiek systeem en hoe we die kunnen veranderen.

Voorstel tot verandering van ons falende politieke systeem De beste optie die we nu hebben is om in te zetten op een sterkere deliberatieve democratie. Bij deze opvatting van politiek staat centraal dat burgers hun politieke visies met elkaar uitwisselen om zo tot een werkelijk democratisch besluit te komen. Om hun visie goed te geven moeten burgers tijd en informatie krijgen om hun visie te vormen. Dit kan door burgers te selecteren voor commissies die meedenken over politieke vraagstukken. Voor dergelijk werk krijgen de geselecteerde burgers naast tijd en informatie ook geld om deelname voor hen mogelijk te maken. Dit voorstel voor commissies houdt er rekening mee dat niet alle burgers politiek actief kunnen zijn. Op deze manier wordt aan groepen burgers vertrouwen geschonken en dat betaalt zich uit.

Anders dan in het huidige politieke systeem wordt de burger hierbij betrokken bij de politiek en zal hij ook een goed onderbouwde politieke visie kunnen geven. Hiermee krijgt hij dus op een verantwoorde manier meer politieke verantwoordelijkheid en inspraak. Het argument dat we een elite nodig hebben om beslissingen te nemen voor de naïeve burgers kan dan ook de prullenbak in. Niet alleen is deliberatieve democratie meer inclusief dan het huidige systeem, ze is ook succesvol.

In de onlangs gepubliceerde aflevering van de podcast Talking Politics over deliberatieve democratie worden meerdere voorbeelden van successen gegeven: de verduurzaming van Texas, de verbeterde verwarming van scholen in Mongolië en meerdere voorbeelden in Canada laten zien dat de burger goed in staat is om mee te doen aan de politiek als hiervoor de goede omstandigheden worden gecreëerd. Die zijn hard nodig getuige de huidige politieke onrust. Deliberatieve democratie vormt dus een veelbelovend alternatief voor het huidige falende politieke systeem dat de burger in de kou laat staan. Met een geel hesje.

Cc-foto: Pieter Musterd